Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Page 101

Umsagnir um bœkur
aftur á móti ekki eins sannferðug
persóna, enda er hlutverk hennar í
sögunni fremur lítið. Þegar hún kemur
fyrst fyrir er hún að sífra í sambýlis-
manni sínum um þvottavél. Það kemur
einnig fram við sama tækifæri að hún er
nýbúin að fá sjónvarp út úr sambúðinni.
Hún virðist þá lítið skynbragð bera á
hvað þarf til að eignast dýr heimilistæki,
en svo kemur í ljós síðar í sögunni að
hún er vel að sér um alla hluti, veit hvað
lífsbaráttan er erfið og gjörþekkir stöðu
sína í samfélaginu, hún er einnig þaulles-
in um flest milli himins og jarðar, hvort
heldur er um menningu Inka eða upp-
vaxtarár Maxims Gorkís. Hún dettur
sundur eða klofnar í tvær óskyldar per-
sónur. Þessi gallaða persónusköpun
hlýtur að vekja spurninguna um það
hver það er sem sér Katrínu þannig. Er
það Magnús sem upplifir hana á þennan
hátt eða er það skrásetjarinn? Hvert er
það sjónarhorn sem einkennir frá-
sögnina?
Skáldsagnahöfundar síðari ára og ára-
tuga hafa verið fullir efasemda um rétt-
mæti þess að skrifa skáldsögu. Hinn
hreini og tæri heilaspuni virðist ekki
vera jafn mikils virði og áður, því hafa
allmargir valið að skrifa grímubúnar
sjálfsævisögur um bernsku sína og ungl-
ingsár, aðrir hafna með öllu atburðarás
og velja skoðunum sínum farveg í sam-
tölum og sjónrænum lýsingum á um-
hverfi. Enn aðrir leyfa efanum að koma
fram í frásagnarhættinum, t. d. með því
að gera höfund að virkum aðila í sög-
unni. Anton Helgi Jónsson hefur ekki
farið varhluta af þessari kreppu í skáld-
sagnagerð, og hann hefur valið sér þá
leið að setja sjálfan sig sem skrásetjara
frásagnarinnar án þess að koma þar
nokkuð að ráði við sögu sjálfur eða vera
beinn þátttakandi í þeim ástum og ör-
lögum sem sagan fjallar um. Þetta var
einnig hlutverk Umba í Kristnihaldinu
en sá var munur á, að Umbi dróst
nauðugur viljugur inn í skýrslu sína
meðan skrásetjari Vinar vors og blóma
lætur ekki sjá sig í frásögninni fyrr en
undir lokin að hann kemur fram sem
vinnufélagi Magnúsar á hjólbarðaverk-
stæðinu. Sjálfur á hann þar ekki önnur
örlög en þau að segja frægðarsögur af sér
í Menntaskólanum á Akureyri og láta
snúa sér í vetrarbyrjun eftir sumardekkj-
um. En hann ítrekar hvað eftir annað í
innskotsgreinum að hann sé skrásetjari
en ekki höfundur. (Þetta gerir hann í
innskotsgreinum sem eru ekki í sam-
hengi við framvindu sögunnar um Vin
vors og blóma:)
A tímabili stóð til að þetta yrði
skáldsaga og þá átti þessi kafli að
vera númer eitt. (bls. 57. nm.)
Þá vil ég taka fram, að fyrir áeggjan
útgefandans breytti ég nöfnum á því
fólki sem við frásögnina kemur, Iíkt
og um skáldverk væri að ræða. (bls.
154)
Og hann lætur sögumanninn, skrásetjar-
ann, minna á sig með því að stöðva
frásögnina og gera athugasemdir í 1.
persónu:
Eg veit ekki hvort þeir félagarnir
ræddu nokkuð saman á leiðinni (bls.
22)
Afram liðu þrasgjarnir dagar yfir
svið veruleikans, áfram endalaust;
bárust inn um annað eyrað á
Magnúsi og út um hitt. Það voru,
býst ég við, aðallega helgarnar og
ávísanareikningurinn sem minntu á
að ævin eyðist. . . (bls. 31)
451