Tímarit Máls og menningar - 01.09.1984, Síða 15

Adrepur
Það er gagnslaust að skrifa skáldverk í margþvældum stíl nema markmiðið sé
það eitt að selja vel og skaffa fólki afþreyingarsögur fyrir svefninn: fá lof
fjöldans og vinsældir. Auðvitað er öllum frjálst að skrifa slík verk, þau eru gefin
út og margir kaupa. En það er verra ef höfundar með burði Einars stíga fram og
reyna að telja fólki trú um að svona eigi bækur að vera, að þetta séu bókmenntir,
tengist listsköpun á einhvern hátt.
Ég tel það ekki í mínum verkahring að benda á hvernig skuli skrifa bók-
menntir. Ef höfundar þarfnast upplýsinga um það má benda á greinar Matthías-
ar Viðars Sæmundssonar, bókmenntafræðings. Hann hefur verið óragur að
benda á leiðir og sýnist mér það mikil bjartsýni að láta sér detta í hug að
rithöfundar komi hlaupandi á eftir og taki upp þá stefnu sem boðuð er af
spámönnum utan að. Bókmenntafræðingar eiga lítið með að senda út slík
fyrirmæli nema kannski helst til að vekja umræðu. Enginn verður góður
höfundur á að tileinka sér stefnu þó stefnan sé ný. Stefnur, nýjungar og aðrir
höfundar geta einungis hjálpað rúmfrekum anda að brjóta af sér fjötra hefðar og
finna eigin leið, skapa formið, stílinn, gæða allt eigin hugarflugi, tilfinningu,
snilld. Skrifa góða bók. Þetta hafa stórbrotnir andar allra tíma gert, ekki af því
að þeim var skipað af ótilgreindum fræðingum að koma með nýjung heldur af
því að hefðin þrengdi að þeim, þeir gátu ekki túlkað sína skynjun með gömlum
meðulum. Þeir brutust út og hösluðu sér völl sjálfir. Það vita svo allir að umbrot
af þessu tagi þurfa rétt umhverfi til að njóta sín og komast upp á yfirborðið.
Annars verður aldrei neitt nema drunur og skjálftar. Til dæmis er hætt við að
Halldór Laxness hefði orðið hálfgerður Jón Trausti ef hann hefði setið í
Mosfellssveit alla u'ð og ekki fengið að þefa af hræringum tímans og heimsins.
A sama hátt og lík rumska lítið við hávaða þá er hætt við að hvatningarorð
bókmenntafræðinga komi að litlu gagni bókmenntum sem misst hafa lífskraft-
inn: nýsköpunina. — Kannski „módernisminn" hafi verið endastöð eftir allt
saman?
365