Tímarit Máls og menningar - 01.09.1984, Blaðsíða 22

Tímarit Máls og menningar
líka leiða að því rök að ofnotkun myndefnis, stöðug mötun, dragi úr
ímyndunarafli barna. Þeim er ekki látið eftir að bæta neinu við sjálfum, eins
og reyndar er uppi á teningnum í sambandi við leikföngin, sem verða æ
fullkomnari tæknilega - dúkkur sem tala og borða, og þar fram eftir
götunum.
Auðvitað eru ekki allar teiknimyndasögur jafn slæmar. Það er sammerkt
þeim bestu að þær notfæra sér möguleika tækninnar á frumlegan hátt en
varast að beita klisjukenndum lausnum. Ovenjulegar myndasögur eða
notkun á myndasögutækni í nýju samhengi geta verið örvandi og hvatt til
skapandi hugsunar. A þann hátt má berjast gegn einhæfum áhrifum mynda-
sagna með eigin vopnum myndasögutækninnar.
Sá íslenskur teiknari sem einna helst hefur notað myndasögutækni í
myndskreytingum sínum er Sigrún Eldjárn. A ferli sínum sem barnabóka-
teiknari hefur henni tekist að losna við ákveðna stífni í línu sem háði henni
nokkuð í upphafi (bækurnar um Sigrúnu eftir Njörð P. Njarðvík).
Teikningar Sigrúnar eru augljóslega undir áhrifum frá myndasögum. Hún
notar mjög snemma hugsanablöðrur í myndskreytingum sínum og seinna
talblöðrur. Hljóð„effektar“ koma líka fyrir og hreyfilínur eru mikið notað-
ar. (Með hreyfilínum á ég við strik sem teiknuð eru í kring um persónu eða
hlut til að tákna að hann sé á hreyfingu). Auk þessara beinu myndasögu-
áhrifa má sjá nokkra þróun í meðferð Sigrúnar á mannamyndum. Ef við
berum saman andlitsmyndir úr fyrstu bókunum og þeim seinni (fyrir utan
Sitji guðs englar) er augljóst að þarna hefur orðið breyting — andlit
krakkanna eru t.d. nú orðið einfölduð á „venjulegan“ hátt, nefið er kúla,
augun punktar, munnurinn strik. Það má segja að þróunin í átt til meiri
léttleika hafi orðið nokkuð á kostnað frumleika, að nýrri teikningarnar séu
farnar að nálgast „stereotýpu“ barnabókateikninga heldur mikið.
Sigrún hefur notfært sér tækni teiknimyndasagna á mun frjórri og
skemmtilegri hátt í þeim bókum sem hún hefur samið sjálf, bæði texta og
myndir (Allt í plati, Iðunn 1980 - Eins og í sögu, Iðunn 1981). Þar eru
talblöðrusetningarnar ekki endurtekning á prentuðum texta bókarinnar,
heldur framhald á honum og geta því hvatt barnið til að takast á við lestur
samfellda textans. Léttur og gáskafullur stíll myndanna er í fullu samræmi
við textann. Hugsanablöðrurnar sjálfar eru kveikjan að atburðarás bókanna
og þessi nýting Sigrúnar á myndasögutækninni getur haft örvandi áhrif á
ímyndunarafl lesendanna. Eg veit um krakka sem hafa farið í „hugsana-
blöðruleik“ eftir að þau heyrðu þessar sögur, og teiknuðu þau og skrifuðu
alla vega „fantasíur“. Það var skemmtilegt að sjá að hvorki myndir né textar
barnanna voru hið minnsta lík bók Sigrúnar, hún hafði bara komið þeim af
stað, örvað þeirra eigin sköpunargleði.
372