Tímarit Máls og menningar - 01.09.1984, Blaðsíða 109

betri samvisku. Ólík eru þau, Tómas
hallur undir borgaralegar dyggðir ýmsar
en Lína í raun hafin yfir allt siðgæði,
borgaralegt sem annað. Hún lætur
stjórnast af hvötum sínum — og þá eink-
um þeirri sem skipar henni að halda
hlífiskildi yfir þeim sem á náðir hennar
leita eða rekur á fjörur hennar — og
birtist m.a. í skotheldum afsökunum
hennar og afbötunum þegar einhver
skjólstæðinganna hefur brotið gegn
reglu „stórheimsins". Eru að því er virð-
ist saman komnar í persónu Línu flestar
þær kvengerðir sem við eigum að venjast
á bókum, móðirin, nornin, skækjan og
eiginkonan — og ekki sýnt annað en fari
vel á með þeim. I þessu ljósi verður Lína
raunar svolítið skrumskæld útgáfa af
„kvenmynd eilífðarinnar".
Eiginlegri „söguhetjur" eru þeir félag-
arnir Baddi og Grjóni. Þeim fylgjum við
frá bernsku þeirra í Thulekampi og ná-
grenni til þess þeir eru rótlausir og
skemmtanafíknir ungir menn á sjötta
áratugnum. Mörg ár í þroska þeirra falla
að vísu út — þau ár þegar Baddi dvelst
hjá móður sinni í Ameríku og Grjóni er
í ýmislegri vinnu úti á landi. En lesandi
fær að sjá afleiðingar þessara ára.
Þótt þessar fjórar persónur séu fyrir-
ferðarmestar í „Djöflaeyjunni“ koma
aðrar mjög við sögu, fá dramatíska vídd
og taka margvíslegri þróun. Er sagan að
því leyti frábrugðin hinum raunsæilegu
einstaklings- eða einstaklingasögum og
meira í átt við táknræna sögu þjóðar eða
borgar, svo sem síðar verður að vikið.
I allri persónusköpun „Djöflaeyjunn-
ar“ skiptir sjónarhorn eða notkun sögu-
mannsins miklu. Hvergi er lesanda
hleypt í mjög mikla nánd við einstakar
persónur. Hann þykist að vísu kynnast
ýmsum allvel — og þá hugsanlega
Tomma best — en viðhorf sögumanns til
Umsagnir um bakur
einstaklinganna er of írónískt til þess að
nokkurn tíma verði úr alltyfirskyggjandi
einbeiting að nokkurri einstakri pers-
ónu, þó svo samúðin sé tryggð.
Tákn og túlkun
Það frjálsræði sem Einar Kárason býr
sögumanni sínum fellur eins og áður
sagði vel að anda og efni sögunnar og
raunar verður það eitt með öðru til þess
að lesanda er nokkuð sama þótt alls ekki
sé ljóst hvenar sagan er sögð. Sumpart
er sögumaðurinn greinilega staddur í
nútíð okkar: braggahverfið hefur verið
jafnað við jörðu, sögupersónur sem eru
á lífi þegar eiginlegri sögu lýkur eru
látnar núna, o.s.frv. Stundum er sagt frá
í eiginlegri þátíð og upprifjunarstíl:
Var þetta kannski daginn sem Hregg-
viður reyndi að setja heimsmet í
kúluvarpi? Sama daginn og sendi-
nefndin kom úr Listamannablokk-
inni? Þá voru Baddi og Grjóni báðir
að verða þrettán ára . . . (Bls. 68).
En í öðru orði kveður allt við í nútíð:
Fundur í Gamla húsinu og helstu
kallar braggahverfisins ásamt Tóta
frænda gleyma sér í gömlu tímunum;
þeir eru að tala um hvort ekki sé
hægt að gera eitthvað fyrir nútíma-
unglingana en fortíðin leitar á þá.
(Bls. 45).
Þetta tímaleysi frásagnarinnar er ekki úr
vegi að skoða í tengslum við spurningu
sem hlýtur að vakna í huga athuguls
lesanda: Að hversu miklu leyti er þetta
hversdagsfrásögn af persónum og at-
burðum, að hversu miklu leyti táknræn
saga og fjallar þannig um „eitthvað
annað“?
459