Tímarit Máls og menningar - 01.09.1984, Blaðsíða 64

Tímarit Máls og menningar
Loftur út frá því að samfelld saga hljóti að vera staðreyndasafn á borð við
Islandssögubækur þeirra Þórleifs Bjarnasonar og Þorsteins M. Jónssonar.
Með því að kenna slíkar bækur sé ókleift að veita „skilning . . . á sögu og
sérkennum íslensks þjóðfélags", eins og grunnskólalögin krefjist. Þannig
kemst Loftur að þeirri niðurstöðu að „sú tilætlun að nemendur læri at-
burðarás Islandssögunnar í samfellu stangist á við bæði þekkingar- og
leiknimarkmið grunnskólalaganna."
Hér er hlutunum alveg snúið við. Megingallinn á yfirlitsbókum þeirra
Þórleifs og Þorsteins er held ég sá að þær eru ekki samfelld saga; hinar
einstöku staðreyndir þeirra tengjast ekki í neinar heildir. Við erum varla
farin að prófa það enn að kenna börnum samfellda Islandssögu, og það er
vonlaust að nokkur slík almennileg samfella verði skrifuð fyrr en fólk er
búið að prófa sig áfram með hana í mörg ár.
Einhliða áhersla á þjálfun og leikni samfara vanmati á sögulegt samhengi
og yfirsýn getur líka leitt til þess að fólk verði ónæmt fyrir sögu og ófært um
að taka við þekkingu á henni. Um þetta hafði Elín Pálmadóttir held ég alveg
viðeigandi varnaðarorð í Mbl. 27. nóv.:
Er ekki . . . svolítið snúið að skilja og finna einhverju stað í sögu mannkyns ef
maður hefur t.d. ekki grun um hvor menningin kom á undan sú gríska eða sú
rómverska, hvar víkingarnir eða landafundirnir féllu inn í, eða hvar í aldanna
rás franska stjórnarbyltingin tók að gera skurk — svona með nokkurra alda
nákvæmni a.m.k.
Bandalag gegn skilningi — eða hvað?
I fljótu bragði kann að virðast sem sótt hafi verið að samfélagsfræðinni úr
tveimur gagnstæðum áttum á síðastliðnum vetri. Krafan um einberar stað-
reyndir og þekkingu virðist næsta ósættanleg við ósk Arnórs Hannibals-
sonar um markvissa þjóðlega innrætingu. Samt fór ekki styggðaryrði milli
staðreyndasinna og innrætingarsinna í blöðunum. Ragnhildur Helgadóttir,
sem varaði sérstaklega við því í nóvember að láta staðreyndakennslu víkja
fyrir viðhorfakennslu, hún lýsti yfir fyllsta stuðningi við þingsályktunartil-
lögu Eiðs Guðnasonar og félaga í febrúar (Alþtíð. Umræður, 2745). Sama
gerði Sighvatur Björgvinsson (Alþtíð. Umræður, 2911). En fyrstu viðbrögð
Sighvats höfðu einmitt verið að reka upp ramakvein í blaði af því að honum
hafði skilist að það ætti að hætta að nefna í sögukennslubókum karla eins og
Þorvald Vatnsfirðing og Hrafn Sveinbjarnarson (DV 18. nóv.). Varla er
þekking á erjum þeirra svo nauðsynleg forsenda þess að ungmenni vilji
varðveita íslenskt menningarsamfélag.
414