Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Blaðsíða 13

Trönurnar fljúga
bókina sem listrænan hlut, aðrir notast einkum við boðmiðilsþátt bókar-
formsins. Flestir leika þó á báða þessa strengi og flétta þá saman á hinn
margvíslegasta hátt. Þriðja atriðið sem ekki má gleyma og sem greinir
bókina frá öðrum formum myndlistar er samband lesandans við bókina.
Þetta samband er annarskonar og beinna en við verk í sýningarsal. Lesand-
inn stendur ekki álengdar og horfir á verkið gegnum upplýst gler, hann
heldur á því í höndunum og skoðar, les og flettir. Stundum skapar hann
jafnvel verkið um leið og hann flettir bókinni og verður þannig sjálfur
nauðsynlegur þáttur þess. Þessi þrjú atriði er vert að festa sér í minni þegar
bókagerð myndlistarmanna er skoðuð, því að það eru einmitt þau sem
greina þetta listform einna helst frá þeim tegundum myndlistar sem menn
eru vanir að hafa fyrir augunum.
II
Til þess að átta sig á bókagerð íslenskra myndlistarmanna á síðustu 20
árum eða svo, er hentugt að skipta henni í nokkur tímabil. Fyrst kæmi þá sá
tími þegar Magnús Pálsson vinnur að bókagerð sem hliðargrein við skúlptúr
á sjöunda áratugnum. Næst viki sögunni að Súmmurum, en þeir gáfu út
sérhannaðar sýningarskrár í tengslum við samsýningar á vegum félagsins,
auk þess sem nokkrir þeirra stunduðu bókagerð sem sjálfstætt listform;
þessa starfsemi ber hæst á árunum 1969—1975. Þriðja tímabilið má kalla að
hefjist með kennslu Magnúsar Pálssonar í Nýlistadeild Myndlista- og
handíðaskóla íslands árið 1975, því að flestir þeirra sem kalla mætti „ný-
græðinga í bókagerð" hafa verið nemendur hans. Hér er um að ræða unga
myndlistarmenn sem voru við nám í MHÍ eða í hollenskum listaskólum um
þetta ieyti og síðar. Þessi hópur er allsundurleitur í stíl, tækni og viðfangs-
efnum, en á margt annað sameiginlegt og verður vikið nánar að því hér á
eftir. En á öllum þessum þrem tímabilum hafa þeir sem lagt hafa stund á
bókagerð átt það sammerkt að hafa kynnst verkum þess sem hér er ótalinn,
en er einn helsti brautryðjandinn á sviði bóklistar, það er þýsk-svissneski
listamaðurinn Dieter Roth.
Um upphaf íslenskra bókmennta hefur verið sagt að „a stray foreign
visitor in Iceland could have incalculable effect“2 og það má með nokkrum
sanni snúa þessari setningu yfir á upphaf bókagerðar myndlistarmanna á 7.
áratug 20. aldar. Dieter Roth hóf listferil sinn í Sviss, starfaði um hríð í
Kaupmannahöfn, en fluttist til Islands um 1957 og var hér búsettur um
nokkurra ára skeið; hefur síðan haft lengri eða skemmri viðdvöl á landinu
upp frá því. A íslandsárunum kynntist Dieter ýmsum myndlistarmönnum
íslenskum sem þá voru ungir, m. a. Magnúsi Pálssyni og nokkrum Birtings-
147