Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Síða 35

Að eignast líf
Pú kemst. Kannski kemstu. Efþú lætur ekki traðka þig niður, ef einhver mer þig ekki
undir hælnum á sér, þákemstu. Pú sérð það ef þú horfir á grasmaðkinn. Hannerekki
annað en felumynd af sjálfum sér. í rauninni er hann fiðrildi. En hann veit það ekki af
því að hann er blindur og vitlaus og sér ekki út úr grasinu sem umlykur hann. En ein-
hvern daginn flýgur hann upp úr grasinu og er orðinn fiðrildi. Það kemst ekki Iangt af
því heimurinn er stór og það svo lítið og líf þess svo stutt. Kannski flögrar það bara um
smástund og svo er allt búið. Kannski berst það með vindinum þangað sem það vildi
alls ekki fara. Kannski finnst því jafnvel að það hafi ekki komist neitt. En þú lætur það
ekki á þig fá. Þér tókst að verða fiðrildi. Þér tókst að verða að sjálfri þér. Og það er þó
nokkuð.8’
Hér er enn á ferð vonin um að ná þroska og verða að manni og kallast á við þá
uppreisn gegn uppruna og fortíð sem Pétur gerði í fyrsta leikritinu. Þar birtist
vonin í baráttu sonar til að losna undan móðurvaldinu, taka sér aðra konu og lifa
eigin lífi, en í Grasmaðki verða persónurnar að kveða niður drauga fortíðarinnar
til þess að öðlast sjálfstætt líf.
í Degi vonar eru meginstef Birgis öllu samtvinnaðri en í fyrri verkum og
greinilegt að sálarheill samfélagsins byggist á sálarheill einstaklinganna. Birgir
hefur sagt að Dagur vonar sé harmleikur og það er í ljósi þeirrar yfirlýsingar sem
við verðum að skoða hið óhugnanlega fórnarmorð í leikslok, en mörgum hefur
þótt það atriði óþarft og raunar virka sem ömurlegt ákall til lægstu hvata áhorf-
enda þar sem illmennið og auðnuleysinginn Gunnar varð fórnarlambið. Ef við
tökum yfirlýsingu Birgis um harmleikinn bókstaflega verðum við að líta til
elstu fyrirmynda þess leikforms. Hinir forn-grísku harmleikir voru ekki ein-
göngu raunasaga sem lauk á óhjákvæmilegum harmdauða, þeir voru ritúal og
arfur frá trúarbrögðum og leikformið var eins konar messugerð þar sem lagt var
út af boðskap æðri máttarvalda svo samfélaginu gæti orðið leiðarljós til betra
mannlífs. í Degi vonar sjáum við, líkt og í forn-grísku harmleikjunum, mynd af
samfélagi sem hefur skaðast og býr við ok, harmurinn er orðinn áður en leikur-
inn hefst, fortíðin kæfir alla tilburði til reisnar og fagurs mannlífs. Leikslokin
eru kaþarsis, miskunnarlaus hreinsun, og jafnframt kviknar von og birtir til.
Gunnar ber að skoða sem tákn fremur en raunsæilega persónu þó svo hann hafi
flestar eigindir raunverulegrar mannveru, og hlutverk hans í leiknum er að því
leytinu ekki ósvipað hlutverki Ödípusar. Hann er sú meinsemd sem samfélagið
þarf að losna við ef það á að dafna. Gunnar er tákn um sjálfselsku Láru, hann er
„friðiir hennar, ástin er eingöngu holdleg og stendur eðlilegri ást hennar til
barna sinna fyrir þrifum. Með notkun hins klassíska harmleikjaforms er Birgir
að predika enn, en ferst það mun betur en oft áður þar sem formið og framvinda
leiksins miðla boðskapnum fremur en að persónurnar gerist málpípur, verkið
verður margslungið spennuleikrit og ekki stólræða.
Dagur vonar er til vitnis um örugg tök Birgis á leikforminu, hinu klassískt
TMM III
297