Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 82

Tímarit Máls og menningar
hygli. Samkvæmt myndinni sem hann gaf í þeirri bók af hlutskipti mannsins,
virtist það vera óskiljanlegt og fáránlegt og í rauninni enginn tilgangur með líf-
inu, og þar af leiðandi engin ástæða til að taka afstöðu. En barátta Camus í and-
spyrnuhreyfingunni breytti þessu viðhorfi hans, og í skáldsögunni La Peste
(Plágan, 1947), kemur fram ný afstaða, uppreisnin gegn fáránleikanum. Camus
finnst að maðurinn þurfi ekki endilega að blanda sér í stjórnmál, heldur eigi
hann að mótmæla og rísa upp á grundvelli siðferðis. Líkt og Malraux telur hann
að maðurinn eigi að vera hetja, fórna sér fyrir aðra, jafnvel þó hann glati með því
eigin hamingju. Ein söguhetjan í Plágunni, Ramberr, fórnar sér fyrir aðra, af
mannúðarástæðum, því „það er hægt að skammast sín fyrir að vera ham-
ingjusamur aleinn“.21>
Einokun tilvistarstefnumanna á bókmenntaheiminum hlaut að fara í taugarn-
ar á mörgum. Fyrstu viðbrögðin gegn henni voru í senn pólitísk og fagurfræði-
leg. Nokkrir ungir bókmenntamenn sem höfðu hægri sinnaðar stjórnmálaskoð-
anir og höfðu ekki barist í andspyrnuhreyfingunni, risu upp gegn Sarrre í kring-
um 1950 og fylktu liði í kringum tímaritið La Parisienne. Þeir fordæmdu
afstöðubókmenntir, töldu þær bæði leiðinlegar og illa skrifaðar og héldu fram að
fyrsta og síðasta hlutverk bókmenntanna væri að gleðja lesendur. Fyrirmyndir
sóttu þeir til Franqois Mauriac (sem Sartre hafði veist sérstaklega að í gagnrýni
sinni), Paul Morand og einnig voru þeir hrifnir af Stendhal. Skáldsögur þeirra
voru eins konar sambland af klassískum verkum og afþreyingarbókmenntum en
þó vel skrifaðar á fallegu og öguðu máli. Enda urðu margar þeirra mjög vinsæl-
ar, svo sem Lehussardbleu (Blái húsarinn, 1950) eftir Roger Nimier (1925—1962)
(hópurinn var reyndar oft nefndur les hussards) og sérstaklega Bonjour Tristesse
(1954) eftir Franqoise Sagan. Af öðrum höfundum sem töldu sig til húsaranna
má nefna Jacques Laurent og Antoine Blondin. Yfirleitt hafa bækur þessara höf-
unda verið vinsælar sem kvikmyndahandrit, og sýnir það ef til vill skemmtana-
gildi þeirra. En þær höfðu lítið annað gildi, nemaþá að sýna hvernig margt ungt
fólk í borgarastétt hugsaði og lifði á fimmta og sjötta áratugnum.
Miðað við millistríðsárin voru tíu fyrstu árin eftir stríð eiginlega afturhvarf til
hefðbundinnar skáldsagnagerðar, þrátt fyrir vilja og stór orð tilvistarstefnu-
manna í þá veru að breyta skáldsögunni. Nú voru komin yfir 60 ár frá því fyrst
var talað um að þyrfti nýja gerð af skáldsögu. Það er einmitt gegn þessu aftur-
hvarfi, og líka gegn afstöðubókmennrunum sem um 1955 rís upp hópur mjög
róttækra breytingarmanna, þeirra sem síðan hafa verið kenndir við nýju skáld-
söguna eða „nýsöguna". Þetta voru Nathalie Sarraute (1900— ), Alain Robbe-
Grillet (1922-), Claude Simon (1913-) og Michel Butor (1926—).221 Öfugt við
ungu borgarastéttarrithöfundana var þarna ekki á ferðinni neinn skipulagður
mótþrói gegn ríkjandi bókmenntum, því fæstir höfundanna vissu hver um ann-
an. Nokkrar skáldsögur sem gefnar voru út hjá sama útgáfufyrirtæki, Les Edi-
344