Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
tilgang, heldur stilltu þeim upp fyrir framan sig og endurlifðu þau,
heyrðu tóninn í röddinni hjá einum, sáu svipinn á öðrum, sam-
kvæmt þeirri reglu endurtekningarinnar sem einfalt og fábrotið fólk
notar. Eins og þegar grannkonur segja hver annarri hversdagslegar
sögur sínar: „Hún sagði við mig............ og þá sagði ég við
hana........“ Þetta var það sem þau börðust við að muna en ekki
alvarlegri hluti eins og fátæktina, fábreytta atvinnu, námuna, hafið,
fólksflóttann; það var engin ímyndun heldur ákaflega raunverulegir
hlutir. En það hræðilegasta og versta af öllu bjó í þessum röddum,
þessum andlitum sem leyfðu ekki að neinn kæmist undan. Stundum
þegar einhver virtist hafa sloppið burt, brotist upp úr fátæktarbasl-
inu, neituðu andlitin því samt. Þau njósnuðu um hann og gátu fljót-
lega sýnt fram á hvaða fórnir það hefði kostað hann og ef hann hafði
ekki greitt neitt skammarlega hátt gjald komust þau alltaf að ein-
hverju nógu andstyggilegu eða ógeðfelldu í fari hans; það var við-
búið við svona upphefð í lífinu. . .! Og andlitin og raddirnar sögðu
að eftir því sem menn gerðu sér hærri hugmyndir yrði fall þeirra
meira, og að allt tal um ástina þegar ekki væri fyrir hendi brauð né
tekjur, né myndarskapur, né nokkuð annað. . .!
A einu slíku andartaki, þegar þau einfaldlega fylltust andstyggð,
fæddist hugmyndin og þau svöruðu ótrauð einu andlitinu, fullu
storkunar, auðvitað án þess að átta sig á tilganginum. Þau sögðu að-
eins: „Þetta hræðir okkur ekki. Við látum þetta ekki henda okk-
ur. . . .“ Einnig nú gátu þau heyrt sínar eigin raddir hrópa það og
hlátrarsköllin í andlitinu. Síðan kom ráðagerðin og þá ákvörðunin
og eiðurinn: að láta það ekki henda sig, láta fremur staðar numið á
hátindinum. Ef ást þeirra hlyti að bíða ósigur, ef þau, sem höfðu
sameinast fyrir lífstíð, yrðu að sveigja af leið í stöðugri varnarbar-
áttu og drepa niður hvort annað í stigvaxandi fjandskap uns yfir
lyki, þá væri betra að binda enda á ást þeirra áður en færi að halla
niður á við. Framkvæma endanlegan verknað sem leyfði engar
breytingar, enga þróun.
Eitthvað á þessa leið ráðgerðu þau þá um nóttina og grétu af reiði
en einnig ótta því þar sem þau höfðu mætt þessari andstyggilegu
hótun fundu þau svo vel alla fjölskylduhagsmunina sem í henni fól-
ust, öfundarmálin og hreina og beina illkvittnina í einu andlitinu af
öðru. Eftir höfðinu dansa limirnir og fjölskyldan étur það upp sem
98