Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Blaðsíða 129

stöður fræðimanna um handrit og texta
og stundum farið eftir glænýjum fræði-
legum útgáfum (jafnvel útgáfum sem
enn eru óprentaðar), og hafa þeir þann-
ig getað birt texta sem eru í betra sam-
ræmi við þær kenningar sem nú eru
taldar réttastar og hafa oft á tíðum ekki
áður komið fyrir sjónir almennra les-
enda. Þegar tvær ólíkar gerðir eru til af
sögum, eru þær gjarnan prentaðar báðar
í heild.
Ymis dæmi um þetta mætti nefna: í
Grettis sögu er stuðst við uppskrift Ól-
afs Halldórssonar af aðalhandriti, í
Hrafnkels sögu er stuðst við óprentaða
útgáfu Peters Springborgs og fylgt
handriti sem ekki hefur áður verið birt í
aðgengilegri útgáfu, í Egils sögu er
stuðst við stafrétta útgáfu Finns Jóns-
sonar frá 1886-88 svo og uppskrift
Bjarna Einarssonar af handriti, í Hall-
freðar sögu er stuðst við útgáfu Bjarna
Einarssonar frá 1977 og prentaðar tvær
mismunandi gerðir, og í Flóamanna
sögu er m.a. stuðst við óprentaða útgáfu
Richards Perkins. Af Gísla sögu eru
báðar gerðir prentaðar eftir útgáfum
Agnethe Loth frá 1956 og 1960, en
skoðanir manna á gildi þessara gerða
hafa breyst mjög síðan sagan kom út í
6. bindi Islenzkra fornrita árið 1943.
Við útgáfu Fóstbræðra sögu er stuðst
við stafrétta útgáfu Björns Karels frá
1925-27 og farið eftir ráðum Jónasar
Kristjánssonar um textaval, en hann
hefur skrifað doktorsritgerð um sög-
una. I Eiríks sögu rauða er farið eftir
handritinu 557 sem nú er talið uppruna-
legast, en ekki Hauksbók eins og oftast
var gert áður. Þessi upptalning dæma,
þar sem nýjungar hafa orðið í texta-.
rannsóknum, nýjar útgáfur komið út
o.s.frv., síðan viðkomandi bindi Is-
Umsagnir um bœkur
lenzkra fornrita birtust fyrst, sýnir það
glögglega í leiðinni hve nauðsynlegt það
er að endurskoða „menntamannaútgáf-
ur“ fornrita með nokkuð jöfnu millibili.
Um Njáls sögu gegnir hins vegar
nokkuð sérstöku máli og er rétt að
staldra eilítið við til að gaumgæfa það,
því til áréttingar og skýringar sem hér
hefur verið sagt um útgáfur fornrita.
Eins og áður var bent á eru ekki til
neinar vísindalegar útgáfur af Njáls
sögu - þ.e.a.s. stafréttar útgáfur helstu
skinnhandrita - og væri réttast að dæma
fræðimenn í dagsektir þangað til þeir
sýndu einhvern lit á að bæta úr þessum
meinlega skorti, en menn styðjast nú
gjarnan við þá útgáfu sem Einar Ól.
Sveinsson gerði fyrir 12. bindi íslenzkra
fornrita og út kom árið 1954. Henni er
svo háttað, að Möðruvallabók, sem
þykir mjög gott handrit, er lögð til
grundvallar, en útgefandi hverfur þó
gjarnan frá henni og fylgir öðrum
skinnbókum, jafnvel án þess að geta
þess sérstaklega, ef hann telur að í þeim
sé að finna „upprunalegri" leshætti,
samkvæmt þeim niðurstöðum sem hann
hefur komist að um skyldleika og gildi
hinna ýmsu handrita: „Frá Möðruvalla-
bók er vikið orðalaust hér í útgáfunni,
ef full vissa þótti fyrir að frumtexti væri
í öðrum handritum, samkvæmt vanaleg-
um reglum . . .“
Þar sem útgefendur Svarts á hvítu
virðast oft á tíðum taka filólógískum
aðferðum í handritarannsóknum og
textafræðum með nokkrum fyrirvara,
eins og fleiri dæmi sjást um í útgáfu
þeirra, hafa þeir hafnað þessum „leið-
rétta“ texta Einars Ólafs og kosið að
styðja sig heldur við Njáluútgáfu Kon-
ráðs Gíslasonar 1875-89. En það er í
raun og sannleika að fara úr öskunni í
119