Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
Kamban sat á ónefndri veitingastofu þegar Jóhann vatt sér inn úr dyrunum
þungur á svip og pantaði flösku af rínarvíni. Honum leið illa, þjáðist sökum
gáfna sem hörð lífsbarátta hafði gert að byrði. Allt í einu, ritar Kamban,
lyfti Jóhann glasi og hefur upp raust sína: Kvöld eitt sat ungur maður uppi á
kvisti sínum . . . Rómurinn var kliðmjúkur og bjartur. Orðin geymdust og
hljómuðu að nýju um líkt leyti réttum átta árum seinna þegar Kamban stóð
yfir moldum fornkunningja síns. Þá var liðið nokkuð á septembermánuð.
Orðin jafn skýr í minningunni og hefðu þau fallið nokkrum dögum áður.
Margt hafði borið við í millitíðinni. Báðir höfðu aflað sér skáldfrægðar
og flutt hróður íslenskrar leikritunar víða um lönd. Stjarna annars var og
óðum að rísa. Kamban hafði eftir langa mæðu fundið eigin rödd og brotist
undan töfrum meistarans. Hann lifði nú sitt merkasta skeið sem rithöf-
undur og skrifar á fáeinum árum verk sem enn halda nafni hans á lofti:
Marmara, Vér morðingja, Ragnar Finnsson. Samband þeirra Jóhanns hafði
ýmist verið heitt eða kalt eins og áður getur. Stundum skorist í odda. Báðir
voru tvíburar og gleðimenn, fæddir í júní með átta ára millibili. Fyrir kom
að Jóhanni þætti Kamban full frekur til orðs og æðis. Urðu þá geðsveiflur
miklar og lítt farið að heldrimanna háttum í samskiptum. Svo var skömmu
eftir að Hadda Padda kom út, 1914, megi marka eftirfarandi frásögn.
Nótt eina hringir síminn hjá nágranna þeirra Jóhanns og Ib í Karlottu-
lundi, Haagen Falkenfleth. Það er Ib sem er í símanum. Hún biður Haagen
um að koma í skyndi því að Jóhann ætli að fara sér að voða. Þú veist jú að
hann kemur frá landi heitra hvera og núna gýs hann eins og eldfjall. Að-
koman var ljót. Vínflaska sem staðið hafði á einu stofuborðinu lá á gólfinu
og gæruskinnið frá Laxamýri ónýtt. I hnipri á einum stólnum hímdi skáld-
ið grátandi eins og barn. Þeir voru að slást, segir Ib, Jóhann og landi hans
sem líka er skáld. Farðu bara upp á loft og sjáðu húsgögnin hans Bróbergs
frænda. Eg fékk þau í arf og núna eru þau brotin í mél! Þá hristir Jóhann
höfuðið og segir: Hún hættir ekki að tala um þessar andskotans mublur.
Eins og þær skipti einhverju máli. Hann stal frá mér setningum og birti þær
í leikritinu sínu svo ég get ekki lengur notað þær. Eg hafði sýnt honum þær
eins og þér um daginn. Eg fyrirgef honum þetta aldrei níðingnum! Svo var
Níelsen forstjóri að hringja og segja að Oskinni yrði frestað til haustsins.
Eg þoli ekki allt þetta mótlæti. Frekar vil ég drepast!
Haagen tekst eftir nokkurt þref að sannfæra Jóhann um að betra sé að fá
leikritið á svið að haustlagi. Þá geti það gengið allan veturinn. Jóhann róast
og hlær við augnabliki síðar. Hafði svo sem séð hann svartari. Eg veit hvað
það er að svelta, segir hann. Hef jafnvel lagst svo lágt að stela brauði frá
öndum. Þá læddist ég að morgunlagi inn í garðinn á Friðriksbergi og hirti
brauðmola sem endurnar höfðu ekki nennt að sækja upp á bakkann, rorr-
108