Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Síða 138

Tímarit Máls og menningar
ir, er engin ástæða til að það gildi ekki
um stafsetninguna, þegar hún er sam-
ræmd. Eina deiluefnið er það hve mikið
á að fyrna „samræmda stafsetningu", og
má halda því fram að stundum hafi ver-
ið gengið full langt í því.
Hvaða ályktun er svo hægt að draga,
áður en einhver fer að springa á þessu
stafsetningar-limmi? Fyrst og fremst þá,
að það er ekkert á móti því að gefa út
fornbókmenntir með „nútímastafsetn-
ingu“, svo framarlega sem öllum beyg-
inga- og orðmyndum er haldið til haga.
Þótt ýmis rök megi færa að því, að sú
niðurröðun sagnanna sem höfð er í út-
gáfu Svarts á hvítu sé heldur til lýta fyr-
ir ritsafnið, þá er það jafnvíst að engin
alþýðleg útgáfa verður verri fyrir það að
vera með lögboðinni stafsetningu ís-
lenska lýðveldisins. En hún verður
heldur ekki hótinu betri fyrir það, - í
því felst jafnvel ekki nokkur sparnaður
á pappír. Það er því alrangt að mínum
dómi að gera þetta stafsetningarmál að
sáluhjálparatriði, eins og þá fyrst fái al-
menningur aðgang að fornbókmennt-
unum, þegar þær eru prentaðar með
„nútímastafsetningu", eða nota það sem
vopn í einhvers konar yfirlýstri eða óyf-
irlýstri deilu: slíkt gerir ekki annað en
ala á misskilningi og ruglingi þar sem
fyrst og fremst er þörf á að eyða hvoru-
tveggja.
En sá tvískinnungur sem kemur fram
í útgáfu Svarts á hvítu gagnvart þessu
stafsetningarmáli og bent var á hér að
framan talar sínu máli. Hann virðist
reyndar ekki vera einangrað fyrirbæri
og má kannske setja hann í samband við
þá tilhneigingu útgefenda að taka kenn-
ingum fyrri fræðimanna um aldur forn-
sagnanna með miklum fyrirvara og gera
þær jafnvel tortryggilegar (sbr. formála
skýringaheftanna), en styðjast þó meira
eða minna við þær í sambandi við ein-
stakar sögur. I þessu hvorutveggja (og
jafnvel líka í þeirri niðurröðun sagn-
anna sem höfð er í útgáfunni eða valinu
á Njálutexta) er fólgin einhvers konar
viðleitni til uppgjörs við hefðbundna
fílólógíu og til að fara aðrar leiðir. A því
er tvímælalaust mikil þörf að gera upp
„arfinn“ eftir fyrri fræðimenn, athuga
hvað stenst í þeirra kenningum, hvað
ber að leiðrétta og hverju hafna í ljósi
nýrra rannsókna og viðhorfa, sem tölu-
vert hafa breyst, og hlýtur slíkt endur-
mat vitanlega að hafa áhrif á þær útgáf-
ur sem sigla í kjölfarið. Gallinn við út-
gáfu Svarts á hvítu er sá, eins og
tvískinnungurinn ber vitni um, að við-
fangsefnið er ekki tekið nógu föstum
tökum: tilhneigingin er fyrir hendi en
ekki er kafað til botns og gerður nógu
skýr greinarmunur á því sem er hæpið
og því sem stendur óhaggað í fyrri
fræðum. Þetta er mikilvægt atriði, og
því hef ég viljað verja nokkru rúmi til
að ræða það, en hafa ber í huga, að
þessar aðfinnslur snerta ekki nema
ákveðna þætti útgáfunnar, kannske þá
fyrst og fremst sem gera það að verkum
að hún er einnig „menntamannaútgáfa",
og draga ekki úr því almenna gildi
hennar sem rakið var í upphafi, né gildi
þess framtaks að reyna að glæða áhuga
þjóðarinnar á þessum sígildu bók-
menntum.
Einar Már Jónsson
128