Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 112

Þarna er ef til vill komin hin ímyndaða
raunvera. Raunverustigið sem Lacan
talaði eitt sinn um sem hina eiginlegu
óskiptu tilveru áður en sjálfið fer inn í
hinn sundurgreinandi heim tungu-
málsins sem klýfurþað ffá sínum líkam-
lega samruna við umhverfið. Þessi
myndlíking, þessi tilraun til að hugsa sér
samband milli hugveru og umhverfis, er
hér ekki aðeins tekin á orðinu, hún er
eini möguleiki textans. Textinn hefur
verið settur á skrið og í fallinu hittir
hann þann eina botn sem er mögulegur:
líkamann. Þegar sjálfið hrynur saman þá
lendir það á hinum efhislega grunni þar
sem sköpunin kviknar. Goðsögurnar og
frumsögurnar eru aðeins myndhverf-
ingar þess óskynsamlega og þess óskilj-
anlega.
Þannig rær Ólafur á svipuð mið og
Börkur nema að hann kann einfaldlega
betur til verka, er sjálfsagt vanari sjó-
mennsku og þekkir botninn betur. Texti
hans er frá upphafi meðvitaður um
hvert hann stefnir og hið margradda
form hans megnar einnig að gera við-
fangsefninu betri skil, auk þess sem
hann er á köflum drepfyndinn. En það
er engu að síður greinilegur samhjómur
með höfundunum. Þetta er samhljómur
sem byggir á því að svo mörg listaverk
nútímans, kannski fagurfræði nútímans
einnig, finna ekki „botninn“ nema þar
sem hugmyndakerfin stoppuðu. Á
svæðinu sem hugsunin gat ekki skilið
fullkomlega nema að ná taki á því með
táknrænum meðölum sem er ómögu-
legt að „sanna“ í rannsóknum. Sé hin
„eiginlega“ raunvera yfirleitt til þá sé
hún þarna, geymd í gleymsku líkamans.
Þannig er líkamning tungumálsins um
leið örvæntingarfull leit að uppruna, að
festu handan við loft hugtakanna sem
sjálf hafa engan eiginlegan uppruna
lengur nema þann sem er tilbúinn og
upphugsaður. Kannski er líka óþarfi að
vera svona dramatískur. Kannski er
þetta líka bara svo gaman. Það er svo
skemmtilegt að gleyma sér í blóðinu og
hryllingnum, þar sem ímyndunarafl og
sögur alþýðunnar bjuggu áður en hafa
nú í æ meira mæli ruðst fram á kostnað
hins klassíska. Það er kannski hálf klént,
en ef til vill er hið nýja blóð skáldskapar-
ins byggt á allt að því perverskri ánægju
ímyndunarafls sem helst vill draga upp
myndir af sundurslitnum búkum og
reistum typpum.
Kristján B. Jónasson
Menn á borði
Kristján Jóhann Jónsson: Patt. (Lesmál s/f
1993)
Sá sem segir okkur lesendunum þessa
sögu, Úlfar Sigurjónsson, og gefúr út
undir annars manns nafni, talar við okk-
ur í fyrstu persónu sinni, ég, og lýsir ævi
sinni allt frá barnæsku til þess er hann
afræður að yfirgefa land sitt fyrir u.þ.b.
tuttugu árum.
Úlfar segist borinn til þessa heims
árið 1949 og sagan hefst á umbrotaárum
í þjóðfélaginu er „litli maðurinn“ gat
komist í einhverjar álnir og börn hans
gengið menntaveginn.
Það er snjallt að láta þessa 1. persónu
segja söguna og jafnframt leggja út af
henni. Það er laukrétt aðferð hér vegna
þess að smám saman verður ljóst að ég
sögunnar afhjúpar sig frammi fyrir les-
andanum og kemur illilega upp um sig;
lesandinn sér í gegnum túlkun Úlfars á
sinni eigin ævi, greinir lífslygina og öflin
að baki. Þannig verður til hyldjúp gjá
milli þeirrar persónu sem Úlfar greinir
frá og þess aumkunarverða manns sem
birtist lesaranum betur og betur er sög-
unni vindur fram.
Það verður t.d. ákaflega erfitt fyrir
lesandann að trúa þessari sjálfsmynd
110
TMM 1994:2