Gripla - 01.01.1998, Síða 214

212
GRIPLA
Die angedeuteten Mangel beeintrachtigen denn auch einigermaBen
den Wert seiner Dichtung und verhalfen dem jiingeren, minder ideen-
reichen, minder gewaltigen, aber in Form und Sprache meisterhaften
Jónas Hallgrímsson in der Folge zur gröBeren Popularitat und zum
entschiedenen Vorrang.
Af þessu er ljóst að ekkert samtímaskáld Bjama Thorarensens orti snjallar en
hann. Þegar þessa er gætt er varla unnt að furða sig á því þótt öllum samtíðar-
mönnum Bjama nema einum hafi fallist bæði orð og hendur við þá dirfsku
skáldsins að ávarpa ættjörðina svo „fagurt og ógurlegt ertu þá brunar / eldur
að fótum þín jöklunum frá“. En svo varð þegar þeir lásu kvæðið í Klaustur-
póstinum á öndverðum vetri 1835 og það því frekar að kvæðið „stingur
gersamlega í stúf við allt annað efni í ritinu, bæði að því er varðar anda og
skáldskapargildi“ eins og Þorleifur Hauksson kemst að orði (1976:9).
Þegar rýnt er nánar í hrósyrði Gríms Thomsens um Bjarna Thorarensen
(1845b: 196), en þar ber hæst „glimrende Phantasie, Geniets Urkraft, Begeist-
ringens Flugt, Aandens Ligegyldighed for det ydre“, er freistandi að gera ráð
fyrir því að Bjami hafi ekki einungis sýnt ytri aðstæðum kæruleysi heldur
öllu frekar fyrirlitningu. Aðeins örfáum árum áður en Bjami orti Islands
minni hafði hið fomfræga og einstaka Alþingi verið lagt niður. Sjálfsagt hefur
þessum stolta unga föðurlandsvini sviðið það mjög í Kaupmannahafnar-
dvölinni að nú skyldu Islendingar vera án þessa einstaka þjóðartákns. En
Bjami var geni og samkvæmt rómantískum bókmenntakenningum var hlut-
verk þess að nokkru leyti annað en venjulegra skálda þó að það teljist annars
í þeirra hópi eins og Grímur Thomsen bendir á (1843:130):
Forfatteme og inden snævrere Kreds Digteme, ere udspmngne af
Folkebevidstheden; deres Meninger, Tanker, Ideer ere Gjenklang af
det som Folket, sig selv mere eller mindre bevidst, besidder af aande-
ligt Forraad. Vel kan nu dette aandelige i Nationen slumrende Element
ofte være den selv dens Masse uklart, men da er det Geniet, da er det
den store Digter, som griber Gnisten, oppuster den til en hellig
Flamme og lyser hermed for sit Folk.
Varla verður því neitað með nokkrum sanni að Bjami hafi brugðist þessu
hlutverki. í þessum átökum hafa afrek Goethes og Schillers sem tókst ásamt
öðrum þýskum menntamönnum að hefja bókmenntir og menningu þjóðar
sinnar til vegs á tímabilinu Sturm und Drang orðið honum fordæmi og hug-
myndaflug Oehlenschlagers í Gullhornunum vafalítið til uppörvunar. Um
mikilvægi fyrirlestranna sem Henrik Steffens (1773-1845) flutti í Kaup-