Gripla - 01.01.1998, Qupperneq 267

SAMTININGUR
Enn um Pálsbók
í SÖGU, tímariti Sögufélags 1995, birtist ritfregn eftir undirritaða um bók
Sveinbjamar Rafnssonar prófessors um Pál Jónsson Skálholtsbiskup sem út
kom árið 1993. Bókinni fann ég fátt til lofs og með sínum hætti snerist SvR
til vamar fyrir bókarkom sitt í Sögu 1996.
I ritfregninni tíndi ég til fáein dæmi þar sem mér þótti SvR hafa sneitt hjá
ritum stöku fræðimanna og þess vegna ekki sýnt Páls sögu í öðru ljósi en því
sem hann sjálfur brá upp í sinni gulu bók. I lok vamar sinnar fellir SvR mig á
mínu eigin bragði og rifjar upp að fyrmm lét ég hans hvergi getið opinberlega
í lestri og grein um sárafar í íslendinga sögu. I kennslu sinni og lærðri grein
setti SvR fram þá hugmynd að að baki sáralýsingum í Sturlunga sögu liggi
„minnisgreinar sem skráðar hafi verið vegna málarekstrar“ (1977:726). I
grein og kennslu lagði SvR áherslu á að sýna fram á að minnisgreinar til sára-
og benjalýsinga í Sturlungu bentu til vaxandi notkunar ritaðra gagna í réttar-
athöfnum á 13. öld og væri það ótvrrætt merki um „aukin áhrif rómversks
réttar“ og í greininni varpar hann fram þeirri spumingu hvort Grágásarlög séu
að einhverju leyti undir áhrifum rómversks réttar (1977:726). Vissulega höfðu
kennsla og grein SvR áhrif á erindi mitt og grein á og í Sturlustefnu, en ég
þóttist þó fara aðra leið en hann. Eg notaði sum sömu dæmi úr Sturlungu og
hann hafði notað og með þeim og öðrum að auki leitaðist ég við að sýna að
minnisgreinar um fyrirætlaðar aðfarir og bardaga hefðu getað komið að not-
um nafnkenndum mönnum sem afl höfðu til þess að ná til sín fégjöldum fyrir
mannvíg eða sár og jafnframt reyndi ég að sjá Islendinga sögu sem hagnýtt
dæmasafn lögsögumannsins Sturlu Þórðarsonar og enn jafnvel sem óbeina
uppsprettu söguefna á 13. öld og hafði þá Islendinga sögur í huga, einkum
Brennu-Njáls sögu. Hugmynd mín var að reyna að skyggnast um lífheim og
helheim Sturlungu og í sömu andrá sköpunarheim íslendinga sagna. Ritheim
Grágásarlaga hafði SvR þá þegar merkt sér og hefir þeyst um hann síðan (sjá
t.d. Sveinbjöm Rafnsson 1990).’ Það var oflæti af mér að nefna ekki læri-
1 Nú er þar komið reiðinni að dæmt er fals og skrök upp á höfund Hrafnkels sögu (sjá Svein-
bjöm Rafnsson 1996a).