Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Page 93

93
DÓMSDAGSKLUKKAN TIFAR
sig á jarðefnaeldsneyti og þar sem sóun á orku er talin til marks um vel-
gengni er erfitt að horfast í augu við allt það sem ógnar lofsungnu lífs-
mynstri Vesturlandabúa og dregur úr neyslu þeirra um hríð. Það vekur því
ekki endilega vellíðunarkennd að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
og getur jafnvel ýtt undir einangrunartilfinningu hjá einstaklingum sem
þó gera sér grein fyrir vandanum. Í umhverfi þar sem allt snýst um neyslu
er hætta á að hófsemi sé ruglað saman við vanefni, en í kapítalískum ríkjum
fylgja alls kyns áfellisdómar hugmyndum um fátækt.
Af þessum sökum er líklega útilokað að fá almenning til að breyta lífs-
háttum sínum með því einu að upplýsa hann um hið sanna ástand mála.
Ástæðan er einföld. Mannskepnan gerir því miður ekki ávallt hið rétta
þegar allar upplýsingar liggja fyrir, sérstaklega ekki ef fórnarkostnaðurinn
af hinni siðlegu athöfn er verulegur og þegar hagsmunirnir varða fyrst og
fremst komandi kynslóðir. Það er við slíkar kringumstæður sem afneitunin
skýtur djúpum rótum og því er mikilvægt að átta sig á þeim hvötum sem
stýra henni og næra.
Í dauðans duft
Hver er drifkraftur afneitunarinnar? Hvers vegna bregst almenningur á
Vesturlöndum ekki við af meiri festu þegar hrakspár um loftslagsbreyting-
ar varða jafnvel framtíð mannsins á jörðinni? George Marshall ræðir þetta
í grein sem birtist í The Ecologist Report um síðustu aldamót. Hann bendir á
að til þess að afneita vanda verði einstaklingar að bera kennsl á hann eða að
minnsta kosti einhverjar hliðar hans og skilja hvaða siðferðilegar ályktanir
þeir geta dregið af vitneskju sinni.3 Sá sem er í afneitun veit af þeim vanda
sem hann kýs að hafna, en beitir öllum aðferðum til þess að takast ekki á
við staðreyndir málsins.
Í þessu felast þversagnir loftslagsumræðunnar að mati Marshalls. Þær
birtast í hvert sinn sem stjórnmálamenn hamra á hættunni um loftslags-
breytingar á sama tíma og samningamenn þeirra vinna gegn alþjóðlegum
reglugerðarbreytingum, eða þynna þær svo út að þær verða merkingar-
lausar. Þversagnirnar eru augljósar í hvert sinn sem dagblöð birta greina-
flokka og leiðara um afleiðingar hnattrænnar hlýnunar um leið og auglýs-
ingaplássið er fyllt af tilboðum um ferðalög til framandi staða á jarð -
ar kringlunni. Jafnvel græningjar og umhverfisverndarsinnar hika ekki við
3 George Marshall, „The psychology of denial“, The Ecologist Report nóvember
2001, bls. 40–41.