Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Qupperneq 98

98
GUÐNI ELÍSSON
urinn stendur fyrir. Virknin auðveldar honum að lýsa sjálfum sér, innri
tilfinningum og gildum, vera sjálfráður en metinn að verðleikum. Sjálfs-
varnarvirknin verndar einstaklingana aftur á móti fyrir þeim þversögnum
sem koma upp í sýn þeirra á tilveruna og réttlætir neikvæðar tilfinningar í
garð annarra einstaklinga. Eitt af hlutverkum sjálfsvarnarinnar er að við-
halda sjálfsmyndinni. Að lokum er þekkingarvirkninni ætlað að aðstoða
við að vinna úr upplýsingum og koma skipulagi á þær í þeim tilgangi að
einfalda flókin og hugsanlega þversagnakennd viðfangsefni.
Þessi sálrænu ferli hafa það hlutverk að móta með einstaklingnum þá
vissu að hann sé samkvæmur sjálfum sér og yfirvegaður og gagnrýninn í
afstöðu sinni til umheimsins. Af þeim má einnig ráða að ósamkvæmni (e.
dissonance) beri að forðast og að hún veki vanmáttartilfinningu sem verði
að yfirvinna. Ef einstaklingur sem er ósamkvæmur sjálfum sér bregst ekki
við tilfinningunni um það á röklegan hátt með því að laga athafnir sínar að
því gildismati sem hann telur siðlegt eða eftirsóknarvert, verður hann að
afneita tilfinningunni eða færa hana yfir á eitthvað annað, því að annars
bíður sjálfsmynd hans hnekki. Svissneska rannsóknin sýndi að viðmælend-
urnir brugðust fyrst og fremst við ósamkvæmninni sem myndaðist milli
skoðunar þeirra á því hve loftslagsbreytingar eru alvarlegar og eigin fram-
ferðis með afneitun og yfirfærslu (e. displacement).
Stoll-Kleemann, O’Riordan og Jaeger setja fram fjórar skýringar á því
hvers vegna fólk bregst ekki við vissunni um hrikalegar loftslagsbreytingar
á uppbyggilegan hátt:14
Einstaklingar eru ófúsir að láta af gömlum siðum og lífstíl sem þykir 1)
ákjósanlegur og tengist í ofanálag sjálfsvitund þeirra („velsældartúlk-
unin“).
Fórnin sem einstaklingurinn færir með því að draga verulega úr 2)
losun gróðurhúsalofttegunda hjá sér vegur þyngra en hagur fjöldans.
Heildaráhrifin af fórn einstaklingsins eru ómælanleg en líf hans
tekur stakkaskiptum (túlkun byggð á „almenningsharmleiknum“).
Menn telja loftslagsvandann ekki vera eins alvarlegan og gefið er í 3)
skyn. Hægt verði að bjarga öllu þegar og ef síga fer á ógæfuhliðina
með nýjungum í tækni og bættum reglugerðum („stjórnunarlausn-
in“).
14 Stoll-Kleemann o.fl., „The psychology of denial concerning climate mitigation
measures“, bls. 112.