Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Page 142

142
bJöRN þÓR vILHJáLMSSON
hjá Emil í fyrsta sinn minnist hún „fallega“ nafnsins á dyrabjöllunni og
veltir fyrir sér hvort aðdráttarafl þess skýri þá ákvörðun hennar að sækja
heim ókunnugan mann. Nafnið á dyrabjöllunni er hins vegar ekki nafn
Emils heldur látins afa hans og hér er því á ferðinni enn eitt minnismerkið
um viðveru hinna framliðnu í sögunni. Stúlkan er í vissum skilningi að
heimsækja látinn mann þegar hún bankar upp á og Emil er um stundarsak-
ir settur í flokk með hinum framliðnu. En á þennan hátt leggst yfirbragð
hverfulleika og feigðar yfir vinskap þeirra. Tilfinning þessi eykst enn frek-
ar þegar stúlkan viðurkennir að hún óttist að hún sé að missa tökin á lífinu
og að hún hafi leitt hugann að sjálfsmorði.
Hugleiðingar stúlkunnar um eigin endalok tengjast frásögn hennar af
rafflesíublóminu, sérkennilegri plöntu sem „blómstrar einu sinni á ári [og]
gefur […] frá sér sterka lykt, svipaða nályktinni sem kemur af mönnum“
(bls. 45). Eftir að hafa lýst blóminu fer hún þess á leit við Emil að hann
skrifi smásögu um það fyrir sig. Það að blómið vísi til rotnunar og hnign-
unar má lesa sem útúrsnúning á þekktu rómantísku tákni.10 Varhugavert
er þó að halda of langt í þessa átt – frá líffræðilegu sjónarhorni svipar
rafflesíublóminu meira til sníkjudýrs en hefðbundins blóms. Nályktin og
skírskotunin til feigðar er það sem hér skiptir mestu máli því stúlkan, sem
var orðin kjölfesta í tilveru Emils, lætur skyndilega af heimsóknunum.
Nokkru síðar rekst Emil á blaðagrein sem lýsir sjálfsmorði ungrar stúlku.
Emil er þess fullviss að um vinkonu sína sé að ræða en fram kemur í frétt-
inni að stúlkan hafði hengt sig í Sólfarinu við Sæbraut. Tengslin við Konur,
þá skáldsögu höfundar sem hann birti næst á undan, eru hér mikilvæg en
Sólfarið er þar miðlægt kennileiti. Flókið samspil kvenleika og dauða
mótar efnistökin þar líkt og hér.11
Skáldverk Steinars Braga ganga öðrum þræði út á hugmyndir um
mörk, mæri og hefðarrof. Mærin eru stundum býsna bókstafleg og birtast
t.d. í turnveggjunum sem skilja á milli hugtakasviðsins og hlutlægs veru-
10 Auk hefðbundinna skírskotana blómsins til fegurðar og kvenleika er rétt að nefna
„bláa blóm“ þýsku rómantíkurinnar og þau tengsl sem þar eru fyrir hendi við ást,
þrá og ekki síst samruna mannsins við náttúruna. Það eru einmitt þessi tengsl við
náttúruna sem Walter Benjamin vísar til þegar hann notar bláa blómið til að draga
fram óöryggi skynjunar í veröld tæknilegrar miðlunar. Sjá „Listaverkið á tímum
fjöldaframleiðslu sinnar“, þýð. Árni Óskarsson og Örnólfur Thorsson, Fagurfræði
og miðlun, ritstj. Ástráður Eysteinsson, Reykjavík: Háskólaútgáfan og Bókmennta-
fræðistofnun Háskóla Íslands, 2008, bls. 567.
11 Sjá umfjöllun Dagnýjar Kristjánsdóttur um Konur, „Listin að pína konur“, Tímarit
Máls og menningar, 4/2009, bls. 109–113.