Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Síða 197

197
AKADEMÍSKT FRELSI OG FRJÁLSAR RANNSÓKNIR
Hatrammasta og langdregnasta baráttan um hollustueiðana stóð í þrjú ár
og fór fram í Kaliforníu, þar sem færðar voru í lög tilskipanir um holl-
ustueiða kennara árið 1949. Þetta var fyrst og fremst táknrænt ákvæði þar
sem ríkið hafði þegar 1940 leitt í lög bann við því að kommúnistar fengjust
við kennslu og tveimur árum síðar skyldað kennara til að sverja eið að því
að virða stjórnarskrána. Þegar háskólaráð Kaliforníuháskóla setti svo árið
1949 fram sinn eigin andkommúníska fyrirvara og krafðist þess að prófess-
orar skrifuðu undir eiðinn, var það gert til þess að sýna að skólinn gæti
mótað sína eigin stefnu og væri „við stjórn“ í þessum málaflokki.37 31
háskólakennari var rekinn fyrir að neita að skrifa undir eiðstafinn, þó að
viðurkennt væri að enginn í hópi þeirra væri kommúnisti.
Stofnanir í flestum ríkjunum fylgdu í kjölfarið eftir brottrekstrana í
Washington og innleiðingu hollustueiðanna í Kaliforníu. Útilokun
meintra kommúnista, ósamvinnuþýðra fyrrverandi félaga og „samferða-
manna“ frá háskólakennslu gat ekki lengur valdið óþægindum – nú varð
þetta trúarkredda. Háskólarnir eltust vissulega við „smáfiskana“ – laus-
ráðna háskólakennara sem voru ungir og tiltölulega óþekktir, en bjuggu
yfir forsögu sem vakið hafði athygli Alríkislögreglunnar. En þeir eltust líka
við „stóru fiskana í stóru tjörnunum“ samkvæmt leiðsögn Óamerísku
nefndarinnar og Alríkislögreglunnar.
Sumir háskólastjórnendur vanmátu alvöru málsins og beygðu sig fyrir
auðugum velgjörðarmönnum sem hótuðu að draga stuðning sinn til baka.
Aðrir ráku prófessora af ótta við að fá illt orð á sig. Enn aðrir studdu
hreinsanirnar vegna þess að þeir trúðu á þær. Ivy League og aðrar stór-
frægar stofnanir sem ræddu af stolti um þær meginreglur sínar að verja
rétt háskólanna og borgararéttindi voru ekki eins umburðarlyndar og þær
létu í veðri vaka. Uppgerðarvarnir þeirra á rétti háskólamanna og borgara-
réttindum voru oft í mótsögn við aðgerðir þeirra. Rektor Stanford háskóla,
Wallace Sterling, sem átti sinn stóra þátt í því að sá háskóli varð svo
afburða góður, tók til dæmis að miklu leyti sömu afstöðu og aðrir stjórn-
endur. „Ég dreg stórlega í efa að félagi í kommúnistaflokknum sé frjáls
gerða sinna. Ef hann er ekki frjáls gerða sinna hlýtur það að fylgja með að
37 Gerð er ýtarleg grein fyrir ríkisrannsókninni og hollustueiðunum í miklu meiri
smáatriðum í ýmsum þeim verkum Ellenar Schrecker sem vitnað er til hér að
framan.