Peningamál - 01.11.2000, Síða 13

og 2,1% í spánni sem gerð var í október 1999. Vexti
einkaneyslu hefur einnig verið verulega vanspáð á
síðustu árum, einkum árið 1998. Þá jókst hún um
10%, eða tvöfalt meira en spáð var fyrirfram.
Mikilvægt er að taka tillit til þessarar reynslu
þegar dregnar eru ályktanir um framhaldið. Spá-
skekkjur geta stafað af ýmsum ástæðum: Líkön sem
notuð eru við spágerðina kunna að vera gölluð, til-
hneiging kann að vera til að gefa sér of svartsýnar
forsendur við spágerðina eða þá að huglægt mat, sem
ævinlega hefur einhver áhrif á endanlegar niður-
stöður, eykur á skekkjurnar í stað þess að bæta spárn-
ar eins og til er ætlast.6 Hugsanlegt er að hinn mikli
vöxtur eftirspurnar á undanförnum árum stafi að ein-
hverju leyti af breyttri gerð íslenska hagkerfisins.
Tölfræðileg sambönd sem metin eru á grundvelli
hagþróunar fyrri ára eiga því e.t.v. ekki fyllilega við
lengur. Þess má geta í þessu samhengi að spár OECD
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hafa farið heldur nær
raunveruleikanum en spár Þjóðhagsstofnunar, en þær
hafa þó einnig vanmetið styrk innlendrar eftirspurnar
og stærð viðskiptahallans.7
Í ljósi endurtekins vanmats á innlendri eftirspurn
vaknar sú spurning hvort spáin fyrir næsta ár sé sama
marki brennd. Í þjóðhagsáætlun hefur spáin um
þjóðarútgjöld þegar verið hækkuð úr 1% í 1,7% og
12 PENINGAMÁL 2000/4
Tafla 5 Spár Þjóðhagsstofnunar á mismunandi tímum
Árlegar magnbreytingar í % nema annað sé tekið fram
Spá gerð í: Okt.’97Mars’98 Okt.’98 Okt.’99 Okt.’00 Okt.’98Mars’99 Okt.’99 Okt.’00 Okt.’99Mars’00 Júní’00 Okt.’00 Júní’00 Okt.’00
Spá um árið: 1998 1999 2000 2001
Einkaneysla........................ 5,0 5,5 10,0 11,0 10,0 5,0 6,0 6,0 6,9 2,5 4,0 4,0 4,0 2,0 2,6
Samneysla .......................... 3,0 3,0 3,0 3,7 3,4 3,0 3,4 3,4 4,9 2,5 3,5 3,5 3,5 2,5 3,0
Fjármunamyndun ............... 1,3 11,6 27,3 23,4 26,6 -10,0 -5,3 -0,1 -0,8 2,1 8,4 10,5 11,1 -3,5 -1,5
Þjóðarútgjöld...................... 3,9 6,1 12,8 12,1 12,3 1,5 3,1 4,0 4,7 2,4 4,7 5,1 5,3 1,0 1,7
Útflutn. vöru og þjónustu .. 4,6 3,1 1,5 2,4 2,2 8,5 8,2 8,3 5,5 2,6 1,8 0,9 2,6 -1,1 -0,9
Innflutn. vöru og þjónustu . 5,9 7,2 22,6 22,1 23,3 0,0 2,7 3,4 6,1 2,0 4,1 4,7 7,0 -2,0 -0,3
Verg landsframleiðsla ........ 3,5 4,6 5,2 5,1 4,5 4,6 5,1 5,8 4,4 2,7 3,9 3,7 3,6 1,6 1,6
Þjóðartekjur........................ 3,7 4,7 7,1 7,7 6,7 4,1 3,1 4,8 4,6 2,7 4,0 3,7 3,6 1,2 1,6
Viðskiptajöfn., % af VLF .. -3,4 -2,9 -6,6 -5,7 -6,7 -4,0 -4,9 -4,6 -6,5 -4,2 -7,2 -7,8 -8,0 -7,2 -7,9
Verðbólga (milli ára).......... 3,0 2,7 1,5 1,7 1,7 2,0 2,4 3,2 3,4 3,9 5,3 5,5 5,0 4,5 4,0
Atvinnuleysishlutfallið....... 3,6 3,6 2,9 2,8 2,8 2,7 2,0 2,0 1,9 2,0 1,7 1,7 1,5 2,0 1,8
Vöruútflutningur ................ 5,0 2,8 -3,7 -2,1 -2,1 9,0 7,4 9,7 7,4 2,2 1,5 -0,2 1,0 -3,0 -3,1
þ.a. útflutn.framleiðsla..... 7,8 7,4 4,5 1,2 0,8 8,1 5,3 8,0 5,1 4,1 4,2 2,6 3,0 -2,6 -1,6
Vöruinnflutningur .............. 6,9 8,7 24,8 22,3 24,2 -2,0 5,0 2,1 5,0 0,9 3,8 4,7 5,7 -4,0 -1,8
þ.a. alm. vöruinnfl. .......... 4,6 8,5 25,4 17,9 18,5 -0,4 3,6 0,7 3,6 -1,2 2,3 1,8 3,5 0,9 0,9
Vöruskiptajöfnuður (ma.kr.) -6,3 -8,1 -28,2 -25,1 -25,0 -13,8 -22,4 -17,9 -22,4 -15,2 -27,0 -30,1 -32,6 -26,0 -32,3
Þjónustutekjur .................... 3,6 3,7 13,8 13,0 12,1 7,4 2,6 5,5 1,5 3,5 2,4 3,3 6,0 3,0 3,6
Þjónustugjöld ..................... 3,2 3,4 17,4 21,5 21,1 5,2 9,5 6,7 8,8 4,5 4,7 4,7 10,5 2,9 3,4
Þjónustujöfnuður (ma.kr.) .. -1,3 3,8 1,9 -0,5 -1,3 3,6 -5,5 -1,0 -5,7 -1,0 -5,5 -4,8 -7,9 -4,2 -8,1
Jöfnuður þáttatekna (ma.kr.) -11,0 -12,2 -12,1 -6,9 -11,1 -14,3 -14,2 -9,9 -11,6 -12,2 -17,1 -23,0 -12,9 -23,0 -15,9
Viðskiptajöfnuður (ma.kr.). -19,0 -16,9 -38,6 -33,5 -38,5 -24,9 -42,8 -29,3 -40,4 -28,9 -50,5 -54,7 -54,0 -53,8 -56,9
Heimild: Þjóðhagsstofnun, Seðlabanki Íslands.
6. Um spár Þjóðhagsstofnunar, sjá Tryggvi Felixson og Már Guðmunds-
son, „Athugun á efnahagsspám Þjóðhagsstofnunar fyrir árin 1974 til
1986“. Fjármálatíðindi 35:1, 1988. Sjá einnig Björgvin Sighvatsson,
„Þjóðhagsreikningar og þjóðhagsspár í ljósi reynslunnar“, Fjármálatíð-
indi 43:1, 1996.
7. Seðlabankinn hefur einnig gert óformlegar spár (ekki birtar) á undan-
förnum árum sem einnig hafa bent til meiri eftirspurnar og viðskipta-
halla.