Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 66

PENINGAMÁL 2000/4 65
• Eftirspurnarspenna hefur því að líkindum vaxið
meira en hún hefði gert ef peningastefna Íra væri
sjálfstæð.
• Gengi evrunnar hafði í september lækkað um
u.þ.b. fjórðung gagnvart Bandaríkjadal og 13%
gagnvart bresku pundi (hafði lækkað enn meira
þegar gengi pundsins stóð sem hæst) frá stofnun
myntbandalagsins. Þar sem Bandaríkjadalur og
sterlingspund vega þyngra í utanríkisviðskiptum
Íra en flestra annarra þjóða myntbandalagsins eru
verðlagsáhrif lágs gengis evrunnar sérstaklega
sterk þar.2 Miðað við samsetningu utanríkis-
viðskipta Íra námu verðlagsáhrif gengisbreyting-
ar evrunnar frá ársbyrjun 1999 til síðsumars árið
2000 u.þ.b. 10%, sem fer nærri því að samsvara
hækkun innflutningsliðar vísitölu heildsöluverðs.
• Skattar á tóbak hafa verið hækkaðir verulega og
hefur tóbak hækkað í verði um 17,5% sl. 12 mán-
uði. Áhrif verðhækkunar tóbaks á vísitölu neyslu-
verðs hefur verið tæplega 1%.
• Með eindæmum mikil verðhækkun fasteigna á
sér að hluta til rætur í mannfjöldaþróun og
breyttri fjölskyldugerð sem í samhengi við stór-
aukna atvinnu og öran vöxt ráðstöfunartekna hef-
ur leitt til meiri spurnar eftir húsnæði en framboð
fær annað, en framboð húsnæðis er fremur óteyg-
ið til skamms tíma litið.3
Líkt og á Íslandi hefur húsnæðiskostnaður hækk-
að töluvert á Írlandi á liðnu ári eða um tæp 17% og
skýrir sú hækkun rúmlega 1% af hækkun vísitölunn-
ar. Eldsneyti hefur hækkað á Írlandi sem annars
staðar, en meiru máli skiptir tæplega 7% verðhækkun
þjónustu, sem skýrir tæplega 1% af hækkun vísitöl-
unnar, og verðhækkun matvæla, sem skýra rúmlega
1% af hækkun vísitölunnar. Verðhækkun matvæla
hefur þó verið nokkru minni en heildarhækkun
vísitölunnar eða 4,6%.
Að ýmsu leyti er verðlagsþróun á Írlandi sláandi
lík hérlendri þróun verðlags. Í báðum tilvikum hefur
hækkun húsnæðisverðs haft umtalsverð áhrif á vísi-
töluna, þótt þau séu reiknuð með nokkuð öðrum
hætti á Írlandi, og verðhækkun þjónustu og vísitölu-
áhrif eru álíka mikil í löndunum. Gengisþróunin hef-
ur hins vegar verið mun óhagstæðari verðlagsþróun á
Írlandi en launaþróun hagstæðari. Á Írlandi hækkuðu
laun í iðnaði um 2,9% árið 1997, 5,3% árið 1998 og
6% árið 1999. Þetta eru mun hóflegri launahækkanir
en á Íslandi auk þess sem framleiðni hefur aukist
meira á Írlandi.4 Þetta kann hins vegar að breytast
eftir því sem atvinnuleysi minnkar, en reiknað er með
3,6% meðalatvinnuleysi á yfirstandandi ári saman-
2. U.þ.b. helmingur vöruinnflutnings Íra árið 1999 kom frá Bretlandi og
Bandaríkjunum, þar af rúmur þriðjungur frá Bretlandi, og 37% írsks
útflutnings fóru til þessara landa.
3. Atvinna jókst um 30% á árunum 1993-1999. Árleg aukning ráðstöfun-
artekna heimilanna nam 7% að raungildi á sama tímabili.
Tafla 1 Írland: yfirlit efnahagsmála 1
%-breyting milli ára sé
ekki annað tekið fram 1997 1998 1999 20001 20012
Einkaneysla ..................... 7,3 7,4 7,8 8,0 8,0
Samneysla ....................... 4,8 5,9 3,6 4,8 3,8
Fjármunamyndun ............ 17,4 16,8 11,6 11,0 11,3
Þjóðarútgjöld .................. 9,5 9,4 7,6 8,2 8,2
Útflutningur .................... 17,0 20,5 14,0 17,1 11,1
Innflutningur ................... 16,1 23,2 14,5 16,3 11,7
Landsframleiðsla ............ 10,7 8,9 8,7 9,9 8,0
Atvinnuleysi,
% vinnuafls ..................... 10,4 7,6 5,5 3,6 3,3
Jöfnuður hins
opinbera, % af VLF ........ 0,6 2,2 1,7 2,0 4,8
Viðskiptajöfnuður,
% af VLF ........................ 2,5 2,0 0,3 0,9 -0,3
Verðlag einkaneyslu......... 2,5 3,7 3,8 4,2 3,8
1 Áætlun. 2 Spá.
Heimild: OECD, Economic Outlook, júní 2000.
%
Matvæli
Áfengir drykkir
Tóbak
Föt og skór
Eldsneyti og lýsing
Húsnæði
Varanlegar
neysluvörur
Aðrar vörur
Samgöngur
Þjónusta
Alls
HICP
0 3 6 9 12 15 18-3-6
Hækkun yfir 12 mán.
Áhrif á vísitölu
Breyting undirþátta vísitölu
neysluverðs yfir 12 mánuði (%)
Mynd 1