Peningamál - 01.11.2011, Page 12

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
12
áhættuþóknun og því jafnan viðkvæm fyrir auknum óróleika á alþjóð-
legum fjármálamörkuðum, jafnvel þótt hún sé í vari gjaldeyrishafta
eins og nú er. Áformað er að losa gjaldeyrishöftin á spátímanum og
því gætu fylgt einhverjar gengissveiflur. Óvissa er um tímasetningar
og aðstæður þegar gjaldeyrishöftin verða afnumin og því afar erfitt að
taka mikið tillit til þessa í grunnspánni. Innlend fyrirtæki hafa einnig
verið að greiða niður erlendar skuldir upp á síðkastið og gæti það
skapað meiri skammtímaþrýsting á gengi krónunnar en áætlað er í
grunnspánni, a.m.k. meðan aðgangur innlendra banka og fyrirtækja
að erlendu lánsfé er mjög takmarkaður.
Samkvæmt grunnspánni mun raungengið hækka smám saman
á næstu árum, enda er það nú mjög lágt í sögulegu samhengi og
líklega undir langtímajafnvægisgildi sínu. Mjög erfitt er hins vegar að
meta hvert jafnvægisraungengið er og hversu hröð aðlögunin að því
verður. Ekki er útilokað að aðlögunin taki styttri tíma, t.d. ef til kæmu
stór fjárfestingarverkefni sem hefðu í för með sér töluvert innflæði
á gjaldeyri umfram forsendur grunnspár. Ekki er heldur útilokað að
jafnvægisraungengið sé í raun lægra en grunnspáin gerir ráð fyrir,
enda erlend skuldsetning þjóðarbúsins mikil. Því gæti gengi krónunnar
haldist lægra til lengri tíma en gert er ráð fyrir í grunnspánni.
Hversu mikill er slakinn í þjóðarbúskapnum?
Í grunnspánni er gert ráð fyrir að áframhaldandi slaki í þjóðar-
búskapnum og vaxandi framleiðni muni hjálpa til við að halda verð-
bólgu í skefjum og sjá til þess að hún leiti aftur í markmið þegar áhrif
tímabundinna kostnaðarþátta fara smám saman að dvína.
Mikil óvissa er hins vegar um hversu sterk þessi áhrif eru og um
hvenær verðbólga tekur að hjaðna á ný. Eins og rakið er í rammagrein
IV-1, er talið að hluti af framleiðslugetu þjóðarbúsins hafi tapast í
kjölfar fjármálakreppunnar. Ekki er útilokað að tapið sé vanmetið og
slakinn í þjóðarbúskapnum sé ofmetinn sem því nemur. Það gæti t.d.
þýtt að núverandi atvinnuleysisstig dygði ekki til að halda aftur af
óhóflegum launakröfum þar sem jafnvægisatvinnuleysi hafi aukist
meira en áætlað er í grunnspánni. Undirliggjandi verðbólguþrýst-
ingur gæti því verið vanmetinn, en hann gæti einnig verið ofmetinn.
Samkvæmt grunnspánni jókst framleiðslugeta þjóðarbúsins fyrst
á ný um mitt árið. Þetta er óvenjulöng aðlögun í alþjóðlegu sam-
hengi. Ekki er útilokað að samdrátturinn hafi verið minni og batinn
hafist fyrr. Slakinn í þjóðarbúskapnum gæti því verið meiri en talið er
í grunnspánni og þjóðarbúið gæti þá vaxið hraðar án þess að aukinn
verðbólguþrýstingur hljótist af.
Verðbólga gæti orðið þrálátari en spáð er
Samkvæmt grunnspánni mun verðbólga ná hámarki á fyrsta fjórðungi
næsta árs en síðan hjaðna smám saman og verður hún komin í mark-
mið á seinni hluta ársins 2013. Spáin byggist á fjölda forsendna sem
hver um sig er háð töluverðri óvissu. Eins og að framan greinir má rök-
styðja mismunandi sjónarmið um mat á slakanum í þjóðarbúskapnum
og horfur um þróun gengis krónunnar. Að sama skapi er mikil óvissa
um þróun innfluttrar verðbólgu. Samkvæmt spánni eru lækkanir hrá-
vöru- og olíuverðs að mestu komnar fram. Þróun næstu missera mun