Peningamál - 01.11.2011, Side 30

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
30
þá lækkun að miklu leyti auk þess sem aðhaldsaðgerðir hins opinbera
koma fram í auknum skattgreiðslum og raunsamdrætti tilfærslutekna.
Mikil lækkun vaxtatekna vekur einnig athygli í því ljósi að vaxta-
greiðslur lækka ekki með samsvarandi hætti. Að talsverðum hluta má
ætla að lækkun innlánsvaxta skýri lækkun vaxtatekna enda lækkuðu
vextir talsvert á síðasta ári, en fleira kemur til. Lækkunin skýrist að
hluta af því að farið er með verðbótaþáttinn á innlánsreikningum eins
og vaxtagreiðslur, þ.e.a.s. hann er aðeins talinn til tekna þegar hann
kemur til greiðslu. Á hinn bóginn kemur verðbótaþáttur verðtryggðra
lána á gjaldahliðinni ekki nema að hluta til greiðslu á sama tíma og
hann fellur til, heldur dreifist yfir það sem eftir lifir af lánstímanum.
Þegar miklar sveiflur eru í verðbólgu, líkt og þegar verðbólga hjaðnaði
hratt árið 2010, getur þessi ólíka aðferðafræði við færslu verðbóta-
þáttarins búið til umtalsvert misræmi í bókfærðum vaxtagjöldum og
-tekjum. Því er líklegt að mikil hjöðnun verðbólgunnar á árinu 2010
hafi leitt til meiri lækkunar reiknaðra vaxtatekna en vaxtagjalda,
vegna aðferðafræðinnar sem Hagstofan fylgir, en ef miðað væri við
raunvaxtatekjur og -gjöld sem gæfi betri mynd af raunverulegri þróun
ráðstöfunartekna. Með sama hætti og lækkun ráðstöfunartekna á
síðasta ári er líklega ofmetin, má ætla að þessi aðferðafræði hafi valdið
ofmati ráðstöfunartekna árið 2008 þegar verðbólga jókst hratt.
Lækkun vaxtatekna skýrist einnig af því að innstæður heimila
hjá innlánsstofnunum voru að meðaltali um 77 ma.kr. lægri árið 2010
en þær voru að jafnaði árið 2009 sem er um 10% lækkun. Á sama
tíma jukust eignir verðbréfa- og fjárfestingarsjóða um rúma 67 ma.kr.,
einkum vegna aukinnar ríkisbréfaeignar. Líklegt er að þetta endur-
spegli ásókn sparifjáreigenda í hærri ávöxtun, en ávöxtun ríkisbréfa var
umtalsverð á meðan innlánsvextir lækkuðu mikið. Áhrif þessa á ráð-
stöfunartekjur, eins og þær eru mældar af Hagstofunni, eru neikvæð
þar sem ávöxtun fjármuna í slíkum sjóðum er ekki talin fyrr en hún
er innleyst og getur því safnast upp yfir tíma án þess að koma fram
í uppgjöri ráðstöfunartekna. Reglubundin útgreiðsla vaxtatekna af
innlánsreikningum í innlánsstofnunum mælist hins vegar beint í ráð-
stöfunartekjum. Mikil tilfærsla á milli þessara tveggja sparnaðarforma
getur því lækkað mældar ráðstöfunartekjur heimila. Slík tilfærsla ætti
ekki að hafa áhrif á neysluákvarðanir almennings. Í ljósi framan-
greindra þátta er því skiljanlegt að áhrif þessa samdráttar í kaupmætti
ráðstöfunartekna heimilanna í heild á einkaneyslu á árinu 2010 hafi
ekki orðið meiri en fram kemur í tölum Hagstofunnar og spáin gerir
ráð fyrir að áhrifin á spátímanum verði lítil.
Áætlað er að kaupmáttur ráðstöfunartekna vaxi um 2,2% í ár
en þar vega auknar atvinnutekjur þyngst. Síðar á spátímanum aukast
atvinnutekjur áfram en samdráttur sérstakrar útgreiðslu viðbótar-
lífeyrissparnaðar hefur neikvæð áhrif á ráðstöfunartekjur á árunum
2012 og 2013 þegar þessum útgreiðslum lýkur skv. fyrirliggjandi
ákvörðunum. Vaxandi atvinnustigi á spátímanum fylgir einnig aukin
skatt greiðsla heimila og samdráttur tilfærslutekna sem vegur á móti
vexti atvinnutekna.
Viðsnúningur í samneyslu fyrr á ferðinni en búist var við
Árstíðarleiðrétt samneysla jókst á öðrum ársfjórðungi um 0,4% frá
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Br. frá fyrra ári (%)
Mynd IV-10
Samneysla og fjárfesting hins opinbera
2000-2014
Samneysla (v. ás)
Fjárfesting hins opinbera (v. ás)
Opinber útgjöld í ráðstöfunaruppgjöri (h. ás)
Framlag til hagvaxtar (prósentur)
-2,0
-1,5
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
1. Grunnspá Seðlabankans 2011-2014. Framlag helstu undirliða til
ársbreytingar kaupmáttar ráðstöfunartekna er fengið með því að vega
saman vægi undirþátta í ráðstöfunartekjum. Samlagning framlags undirliða
gefur því ekki nákvæmlega heildarbreytinguna vegna afrúnnunar.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-9
Þróun kaupmáttar ráðstöfunartekna
og framlag undirliða 2000-20141
Nafnlaun
Atvinna
Aðrar tekjur
Skattar
Verðlag
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00