Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 35

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
35
Samkvæmt spánni er gert ráð fyrir að nokkur slaki verði áfram til
staðar þrátt fyrir vaxandi landsframleiðslu á síðustu misserum og sam-
drátt framleiðslugetu. Talið er að framleiðsluslakinn verði enn ríflega
1% að ári og að hann verði ekki að fullu horfinn fyrr en tekur að líða á
árið 2014. Samkvæmt spánni mun það taka rúmlega tvö ár til viðbótar
að ná því stigi að framleiðsluþættir þjóðarbúsins verða fullnýttir á ný.5
5. Hafa þarf í huga að mat á framleiðsluslaka líðandi stundar er ávallt háð töluverðri óvissu.
Matið batnar hins vegar þegar frá líður og meiri gögn liggja fyrir. Þessi óvissa er mun meiri
í framhaldi af miklum breytingum í þjóðarbúskapnum eins og þeim sem nú hafa gengið
yfir vegna fjármálakreppunnar.
Rammagrein IV-1
Af hverju minnkaði
framleiðslugeta
þjóðarbúsins í kjölfar
fjármálakreppunnar?
Frá árinu 2008 til ársins 2010 dróst landsframleiðslan á Íslandi saman
um u.þ.b. 10%.1 Á sama tíma snerist 2,3% framleiðsluspenna í um
4,4% framleiðsluslaka samkvæmt grunnspá Seðlabankans, eða
sem nemur um 6,7 prósenta viðsnúningi.2 Í þessu felst að fram-
leiðslugeta þjóðarbúsins er talin hafa dregist saman um 3,7% á
þessu tímabili. Í þessari rammagrein er fjallað um orsakaþætti þessa
samdráttar.
Ákvörðunarþættir framleiðslugetu
Í þjóðhagslíkani Seðlabankans er framleiðslugeta þjóðarbúsins metin
með hefðbundnu Cobb-Douglas framleiðslufalli3
(1) Y*= A*E*bK1-b
þar sem Y* táknar framleiðslugetu þjóðarbúsins, þ.e. það fram-
leiðslustig sem hægt er að ná með hagkvæmri nýtingu framleiðslu-
þátta án þess að þrýsta á verðlag og laun. Hægra megin við jafn-
aðarmerki í jöfnu (1) eru ákvörðunarþættir framleiðslustigsins, þ.e.
framleiðsluaðföngin (vinnuafl, E*, og fjármagn, K) og mælikvarði
á hversu vel aðföngin eru nýtt (svokölluð heildarþáttaframleiðni
(e. total factor productivity), A*). b táknar hlutdeild vinnuaflsins í
verðmæti framleiðslunnar og 1-b hlutdeild fjármagnsins.
Hefðbundið er að gera ráð fyrir að fjármagnsstofninn sé
ævinlega fullnýttur en að framleiðslugeta þjóðarbúsins ákvarðist af
undir liggjandi leitniferlum vinnuaflsnotkunar og heildarþáttafram-
leiðni fremur en af mældri vinnuaflsnotkun eða heildarþáttafram-
leiðni. Leitniferill vinnuaflsnotkunar er gefinn sem
(2) E*=p*N(1-u*)
1. Hér er vísað í breytingu á milli árstalna áranna 2008 og 2010. Innan tímabilsins var sam-
drátturinn hins vegar heldur meiri, en frá því að landsframleiðslan náði hámarki á öðrum
fjórðungi 2008 þar til að hún náði lágmarki á fyrsta ársfjórðungi 2010 dróst hún saman
um 11½%.
2. Framleiðsluslaki (eða -spenna) er skilgreindur sem mismunur landsframleiðslu og fram-
leiðslugetu þjóðarbúsins.
3. Endanlegt mat er byggt á meðaltali mismunandi aðferða við mat á leitniþróun fram-
leiðsluþáttanna og heildarþáttaframleiðni, þótt í grunninn byggist allar aðferðirnar á
framleiðslufallinu í jöfnu (1). Sjá umfjöllun í Ásgeir Daníelsson, Magnús F. Guðmundsson,
Svava J. Haraldsdóttir, Þorvarður Tjörvi Ólafsson, Ásgerður Ó. Pétursdóttir, Þórarinn G.
Pétursson og Rósa Sveinsdóttir (2009), „QMM: A quarterly macroeconomic model of
the Icelandic economy“, Seðlabanki Íslands, Working Paper, nr. 41.