Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.04.1987, Síða 159

Skírnir - 01.04.1987, Síða 159
SKÍRNIR RITDÓMAR 153 ekki held ég hann hafi haft neina samhangandi þekkingu á heimspekilegum skoðunum, því hann las allt á stangli og á hlaupum, lét pappír utan um bækurnar og geymdi þær niðri í kistu."1 Nú er það vitað, að Benedikt Gröndal átti til að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann felldi dóma um menn. Hins vegar skín það víða í gegn í ævisögu Benedikts, að honum var hlýtt til Hannesar. Það er því engin ástæða til að bera brigður á, að lýsing hans á Hannesi sé nærri lagi. Þótt litlum sögum hafi farið af „samhangandi þekkingu" Hannesar Arnasonar á heimspekilegum skoðunum, mun nafn hans löngum verða tengt heimspekiiðkan Islendinga. Ástæðan er sú, að í erfðaskrá sinni mælti hann svo fyrir, að eftir hans dag skyldu nær allar eigur hans renna í styrktarsjóð til eflingar heimspekilegum vísindum á Islandi. Hannes segir í „Testamenti" sínu, að ástæðan fyrir þessari ráðstöfun sé „sú sannfæring, að engin vísindi muni jafn mentandi og jafn vel löguð til að bæta manninn í öllu tilliti sem heimsspeki og heimsspekileg vísindi“.2 Þessa viðhorfs, að heimspekileg vísindi séu til þess fallin að hefja menn á hærra stig, gætir einnig í Hannesar Árnasonar fyrirlestrum Sigurðar Nordal, sem höfundur flutti í Reykjavík veturinn 1918-19 og nú hafa verið prentaðir.3 Viðfangsefni Sigurðar í þessum lestrum eru hugtökin einlyndi og marglyndi. Eins og orðin gefa til kynna fjalla lestrarnir framar öðru um ákveðin öfl og hræringar í vitundarlífi manna. Sigurður notar hugtökin ein- lyndi og marglyndi í þrenns konar merkingu: í fyrsta lagi sem heiti á and- stæðum kröftum, sem togast á í undirdjúpum sálarlífsins, í öðru lagi til að lýsa tveimur ólíkum skapgerðareinkennum og í þriðja lagi sem nöfn á hug- sjónum eða „sjálfráðum lífsstefnum". Fyrir þann sem ungur hreifst af þeim ljóðrænu töfrum og lífsvisku, sem Sigurður Nordal tvinnaði saman í sög- unni af Alfi frá Vindhæli kemur innihald þessara fyrirlestra í fáum tilvikum á óvart. Að vísu fer höfundur annars konar höndum um efnið, en undir- staðan er ein og söm. Þorsteinn Gylfason getur þess í Inngangi, að fyrir Sigurði hafi lífs- skoðanir og hugsunarhættir verið „það sem allt valt á í veröldinni" (xxxiii). Þorsteinn minnist reyndar á þetta í sömu andrá og hann víkur að andstöðu Sigurðar við þá heimspeki 20stu aldar, sem einkum fæst við orðskýringar og málrýni. Það kemur síst á óvart, að Sigurður Nordal skyldi hafa litlar taugar til slíkra fræða. Hvarvetna blasir það við í fyrirlestrum Sigurðar, Einlyndi og marglyndi, að það er manneskjan sjálf í sigrum hennar og ósigrum, upphefð og niðuriægingu, sælu og sút, sem átti hug höfundar allan. Sigurði er í mun að gera sjálfum sér og tilheyrendum grein fyrir undirstöðum og hreyfiöflum mannlegrar breytni. Á skipulegan hátt freist- ar hann þess að rekja alla þá margslungnu þræði, sem háttalag manna er ofið úr. I því sambandi gerir hann sér sérstakt far um að greiða úr flækju tilfinn- inga- og hvatalífsins, sem er að sjálfsögðu mikilvæg uppspretta mannlegra athafna. Margar þeirra hugmynda, sem reifaðar eru á þessum blöðum, eru mjög áhugaverðar og bera djúphygli og skarpskyggni höfundar ótvírætt vitni. Það gildir ekki síst um athuganir hans á ýmsum þeirra duldu krafta
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216

x

Skírnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.