Skírnir

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Skírnir - 01.04.1987, Qupperneq 159

Skírnir - 01.04.1987, Qupperneq 159
SKÍRNIR RITDÓMAR 153 ekki held ég hann hafi haft neina samhangandi þekkingu á heimspekilegum skoðunum, því hann las allt á stangli og á hlaupum, lét pappír utan um bækurnar og geymdi þær niðri í kistu."1 Nú er það vitað, að Benedikt Gröndal átti til að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann felldi dóma um menn. Hins vegar skín það víða í gegn í ævisögu Benedikts, að honum var hlýtt til Hannesar. Það er því engin ástæða til að bera brigður á, að lýsing hans á Hannesi sé nærri lagi. Þótt litlum sögum hafi farið af „samhangandi þekkingu" Hannesar Arnasonar á heimspekilegum skoðunum, mun nafn hans löngum verða tengt heimspekiiðkan Islendinga. Ástæðan er sú, að í erfðaskrá sinni mælti hann svo fyrir, að eftir hans dag skyldu nær allar eigur hans renna í styrktarsjóð til eflingar heimspekilegum vísindum á Islandi. Hannes segir í „Testamenti" sínu, að ástæðan fyrir þessari ráðstöfun sé „sú sannfæring, að engin vísindi muni jafn mentandi og jafn vel löguð til að bæta manninn í öllu tilliti sem heimsspeki og heimsspekileg vísindi“.2 Þessa viðhorfs, að heimspekileg vísindi séu til þess fallin að hefja menn á hærra stig, gætir einnig í Hannesar Árnasonar fyrirlestrum Sigurðar Nordal, sem höfundur flutti í Reykjavík veturinn 1918-19 og nú hafa verið prentaðir.3 Viðfangsefni Sigurðar í þessum lestrum eru hugtökin einlyndi og marglyndi. Eins og orðin gefa til kynna fjalla lestrarnir framar öðru um ákveðin öfl og hræringar í vitundarlífi manna. Sigurður notar hugtökin ein- lyndi og marglyndi í þrenns konar merkingu: í fyrsta lagi sem heiti á and- stæðum kröftum, sem togast á í undirdjúpum sálarlífsins, í öðru lagi til að lýsa tveimur ólíkum skapgerðareinkennum og í þriðja lagi sem nöfn á hug- sjónum eða „sjálfráðum lífsstefnum". Fyrir þann sem ungur hreifst af þeim ljóðrænu töfrum og lífsvisku, sem Sigurður Nordal tvinnaði saman í sög- unni af Alfi frá Vindhæli kemur innihald þessara fyrirlestra í fáum tilvikum á óvart. Að vísu fer höfundur annars konar höndum um efnið, en undir- staðan er ein og söm. Þorsteinn Gylfason getur þess í Inngangi, að fyrir Sigurði hafi lífs- skoðanir og hugsunarhættir verið „það sem allt valt á í veröldinni" (xxxiii). Þorsteinn minnist reyndar á þetta í sömu andrá og hann víkur að andstöðu Sigurðar við þá heimspeki 20stu aldar, sem einkum fæst við orðskýringar og málrýni. Það kemur síst á óvart, að Sigurður Nordal skyldi hafa litlar taugar til slíkra fræða. Hvarvetna blasir það við í fyrirlestrum Sigurðar, Einlyndi og marglyndi, að það er manneskjan sjálf í sigrum hennar og ósigrum, upphefð og niðuriægingu, sælu og sút, sem átti hug höfundar allan. Sigurði er í mun að gera sjálfum sér og tilheyrendum grein fyrir undirstöðum og hreyfiöflum mannlegrar breytni. Á skipulegan hátt freist- ar hann þess að rekja alla þá margslungnu þræði, sem háttalag manna er ofið úr. I því sambandi gerir hann sér sérstakt far um að greiða úr flækju tilfinn- inga- og hvatalífsins, sem er að sjálfsögðu mikilvæg uppspretta mannlegra athafna. Margar þeirra hugmynda, sem reifaðar eru á þessum blöðum, eru mjög áhugaverðar og bera djúphygli og skarpskyggni höfundar ótvírætt vitni. Það gildir ekki síst um athuganir hans á ýmsum þeirra duldu krafta
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216

x

Skírnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.