Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 32
334
SVAVA JAKOBSDÓTTIR
SKÍRNIR
afbrigði af birtingarformi Guðs fyrir dansk/þýskan misskilning.20
Skuggarnir af skýjunum líða yfir þriðju útsýnismyndina sem hef-
ur skýra trúarlega merkingu eins og ég mun ræða nánar í umfjöll-
un minni um útsýnismyndirnar.
Pilturinn í Grasaferð áræðir ekki í ferðalag á skugga af skýi og
óttast að verða strandaglópur „norður á Sljettu [...] og svo hefði
jeg ekkert að sigla á aptur heim til þín“ (bls. 22). Adam (og Evu)
var að vísu varpað niður á sléttu eftir syndafallið en fyrir neðan
Jörðu, í Víti Paradísar missis, er önnur slétta, sem var öllu verri
bólstaður. Sléttan sú er ekki síður hliðstæða við sléttuna í Grasa-
ferð en slétta syndugs mannkyns.
Nú kemur til sögu sú persóna Paradísar missis sem höfundur-
inn hefur mest í lagt, hinn fallni engill sjálfur. Saga Satans er mjög
ýtarleg og lýsingar tilþrifamiklar. I fallinu ofan af himnum lendir
hann í logandi díki, brennusteins báli. Hann er hinn versti yfir
vistinni og ósigrinum, hyggur á hefndir og hvetur Belsebúb, sem
hjá honum er, til dáða: „deigr at vera / dugir ekki, / hrasaði Cher-
úb! / himins útlagi!" QÞ 1 bók bls. 5) og má þá vitanlega heim-
færa það nafn á hann sjálfan. Satan ákveður að hefna sín á Guði
með því að spilla Adam og Evu og gerir í því skyni langa för úr
20 Að því er ég kemst næst notar Jón Þorláksson orðið „skuggaský“ tvisvar í
þýðingu sinni, auk afbrigðisins „skuggi af skýi“. Hið fyrsta sinn í 2. bók, bls.
38 (ritháttur: skuggaský) sem þýðingu á „dusky clouds“ (JM II. bók 1. 488).
Þar eru skýin hluti af líkingu þar sem dregin er upp mynd af jarðneskri nátt-
úru og veðurfari, og skýin „sér of hauðrs hjálm heiðan dreifa [...]“. Þessi
mynd í heild (tvö erindi) gæti verið veröld Grasaferðar I hnotskurn. Myndin
fær trúarlega skírskotun þegar harmað er að illska mannsins skuli þrífast í
slíkum heimi: „O, hvílík afmán / Adams barni, / veranda miðt í / vonum náð-
ar!“ (JÞ 2. bók bls. 39). Síðan notar Jón Þorláksson orðið „skugga-ský“ sem
þýðingu á orðinu „cloud" í 12. bók, bls. 388 (JM XII. bók 1. 208), skýinu sem
Guð birtist í, í frásögn Paradísar missis af burtför Israelsmanna af Egyptalandi
er „Jahve gekk fyrir þeim á daginn í skýstólpa [...]“ (2. Mósebók 13:21). Hér
notar Jón Þorláksson til skiptis orðin „ský“ og „skugga-ský“ um sama fyrir-
bærið og fer því ekki á milli mála skilningur hans sjálfs á merkingu orðsins.
Skv. Orðabók Háskólans er aðeins eitt eldra dæmi til um orðið „skugga-ský“.
Það er að finna í J.J. Utlegging af Drápu Chr. Br. Tullins um Ypparlegheit
Sköpunar-Verksins í tilliti til Orðu og Sambands skapaðra hluta (Rit þess Is-
lenzka Lœrdóms-Lista Félags, 4. bindi). Kaupmannahöfn 1784, bls. 232. Þar er
danska orðið „skyer“ þýtt sem „skugga-ský“ og er raunar að finna í náttúru-
lýsingu á Eden.