Skírnir - 01.09.1993, Page 135
SKÍRNIR
SKÍRNISLEIKUR OG FREYSMÁL
437
„Gakk at beiða /okkarn mála m(?g,“ fyrirskipar Skaði í fyrsta er-
indi. „Mar gefðu mér þá“, segir Skírnir við Frey í áttunda erindi.
Heitingar hans við Gerði vísa jafnvel enn frekar til sjónrænnar
skynjunar: „Sér þú þenna mæki mær, / mjóvan málfán / er ek hefi
í hendi hér“ (er. 23 og 25); „Seztu niðr / en ek mun segia þér /
sváran súsbreka / ok tvennan trega“ (er. 29); og „Þurs ríst ek þér /
ok þriá stafi, / ergi ok æði / ok óþola“ (er. 36). Gerður gefst síðar
upp með eftirfarandi orðum: „Heill ver þú nú heldr, sveinn, / ok
tak við hrímkálki / fullom forns miaðar" (er. 37). Að auki má
nefna lýsingu Skírnis á hirðinum sem staddur er fyrir utan höll
Gymis („Segðu þat hirðir, / er þú á haugi sitr / ok varðar alla
vega“: er. 11), og kveðju Freys þegar Skírnir snýr aftur: „Segðu
mér þat, Skírnir /, áðr þú verpir spðli af mar / ok þú stígir feti
framarr“ (er. 40). Allar þessar lýsingar kalla á það að flytjandi
beiti einhvers konar látbragði sem færir flutninginn enn frekar
inná svið leiklistarinnar.
En var þörf á fleiri en einum leikara? Áheyrendur ættu ekki í
neinum erfiðleikum með að skilja hvað fram fer ef þeir fengju
alltaf skýrar upplýsingar um hver talaði hverju sinni. Slíkum upp-
lýsingum er oft komið á framfæri í eddukvæðunum með stuttri
tilvísun, oft í upphafi orðræðu. I Skírnismálum, til dæmis, segir
persónan sem talar í fyrsta erindinu: „Rístu nú, Skírnir." Skírnir
er auðheyrilega viðstaddur. Ef á eftir kemur skýrt svar eða við-
bragð við þessari skipun getur maður dregið þá ályktun að Skírn-
ir taki þar til máls. Þegar þessari tækni er beitt markvisst, eins og
gert er í samræðum sem finna má í sagnadönsum úr munnlegri
geymd, og þegar persónur tala jafnframt á víxl og eru aldrei fleiri
en tvær á tali í einu (sbr. reglu Axels Olrik [1908, 70-71] um
munnlegar frásagnir), þá er engum vandkvæðum bundið fyrir
einn flytjanda að koma efninu á framfæri. Mikill meirihluti verka
úr munnlegri geymd fellur reyndar undir þessa skilgreiningu. En
öðru máli gegnir um Skírnismál.
Hér er vert að staldra við og kanna hvernig samhengið er í
fyrsta hluta Skírnismála þegar lausamálsköflunum og spássíu-
greinunum er sleppt. Hlustandi sem aldrei hefði heyrt kvæðið
áður ætti í vandræðum með að skilja verkið ef þessi erindi væru
flutt án leikrænna tilburða af hálfu flytjandans. Upphafslínur