Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 212

514
GÍSLIÁGÚST GUNNLAU GSSON
SKÍRNIR
„óraunhæfar hugmyndir um hermennsku. Kannski hef ég búist við því
að hún líktist á vissan hátt því skátastarfi sem ég hafði tekið þátt í áður
fyrr“ (bls. 97). Þetta er merkileg fullyrðing í ljósi þess að styrjöldin hafði
staðið í tvö ár um þessar mundir og Björn orðið áþreifanlega var við
hildarleikinn. Það var reyndar ekki þýski herinn sem svaraði boði Björns
um að stöðva framgang kommúnismans í álfunni, heldur „Waffen-SS“.
Björn reynir að skilja rækilega á milli þessara sveita og „Allgemeine SS“.
Hann kveður „Waffen-SS“ hafa verið úrvalssveitir fjarri því að svipa til
glæpamannaliðsins sem fyllti hina almennu SS-flokka. Engu að síður er
það staðreynd að flestir fyrstu meðlimir sveitanna komu úr fangavarða-
sveitum SS („Totenkopf") og að ýmsir liðsmenn úr „Waffen-SS“ gegndu
þjónustu í útrýmingarbúðum nasista.
Nánar verður vikið að verkefnum Björns Sv. Björnssonar í næsta
kafla. Hér verður látið nægja að ræða örlítið nánar um ástæður þess að
hann gekk til Iiðs við nasista. Sagnfræðingar sem vinna í anda þeirrar
rannsóknarstefnu sem erlendis er kennd við „psycho-history"
(,,sálfræðisögu“) myndu ugglaust staldra við eina setningu í umfjöllun
Björns um ákvörðun sína. Hún hljóðar svo: „Það kann vel að vera að
það hafi haft áhrif á ákvörðun mína að ég var hálfráðvilltur og
staðfestulaus eftir skilnaðinn og upplausn fjölskyldunnar" (bls. 96). Það
skyldi þó ekki vera að vonbrigði í einkalífi hafi a.m.k. haft jafnmikil áhrif
á niðurstöðu hans og þráin að sporna gegn útbreiðslu kommúnismans?
Björn hafði verið mjög upp á foreldra sína kominn. Þau höfðu tekið
unnustu hans vanfæra til sín til Kaupmannahafnar „til að forðast
hneyksli“ og útvegað honum atvinnu í Þýskalandi. Nú tók hann
skilnaðinn við konu sína mjög nærri sér. Auk þess hafði hann orðið að
hætta rekstri eigin fyrirtækis í Hamborg og leita að nýju undir verndar-
væng fjölskyldu sinnar í Danmörku. Foreldrar hans höfðu engan skiln-
ing á aðdáun hans á Þriðja ríkinu. Hann var í Danmörku þegar móðir
hans hélt heim með Esjunni frá Petsamo, en kaus sjálfur að vera um
kyrrt. Hann var einn á báti, taldi sig ekki eiga erindi til íslands meðan
landið væri hersetið af Bretum. Skömmu síðar fluttist hann á nýjan leik
til Þýskalands og réðst í þjónustu Þriðja ríkisins. Var þetta leið til að
endurvinna sjálfstraust og virðingu eða kannski fullkomin uppreisn gegn
foreldrum og fjölskyldu?
Hafi ákvörðun Björns að einhverju leyti ráðist af uppreisn er víst að
faðir hans kærði sig ekki um að vita á henni skýringar. Orlögin höguðu
því svo að forsetasonurinn var hnepptur í varðhald í Danmörku í styrj-
aldarlok. Þar sat hann um eins árs skeið en var ekki formlega ákærður og
slapp því við að taka afleiðingum gerða sinna innan danskra fangelsis-
veggja.