Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 233

SKÍRNIR
ÞRJÁR SKÁLDASÖGUR
535
bregðast Ástu, hver með sínum hætti (þótt ekki sé hún sjálf endilega
sýknuð í hverju máli). Sumir sýna henni sanna fólsku ef hún ekki vill
þýðast þá eins og það heitir. „Heimóttarleg hneykslunargirni" (47) í því
ofvaxna þorpi, Reykjavík, sem Ásta kemur til unglingur - hún er einnig
á sínum stað.
En allt eru þetta vannýtt efni í þeim skilningi að þau verða lesanda
fljótt öll sem þau eru séð, úrvinnsla er með minnsta móti. Sama má segja
um viðleitni til að minna á það umhverfi sem Ásta Sigurðardóttir lifði og
hrærðist í: bóhemskuna, pólitíkina, listamannasamkundur, formlegar og
óformlegar. Oftar en ekki rekumst við á eina algengustu synd íslenskra
ævisagna: almennar lýsingar á framgöngu sem ekki reynist unnt að sanna
með neinum hætti. Ásta er sögð óvenjuleg vegna þess að hún „tekur þátt
í umræðum um ýmiss konar mál, svarar fullum hálsi og liggur ekki á
skoðunum sínum. Er snögg upp á lagið og leiftrandi fyndin í tilsvörum.
Lætur engan eiga hjá sér“ (68). Síðar segir: „En hún fylgist vel með öll-
um þeim hræringum sem eiga sér stað í bókmenntum og myndlist. Og
tekur virkan þátt í umræðum" (70). Þetta er allt satt og rétt, en rýrt í
roði.
Nú má vel segja sem svo, að það sé ekki við Friðriku Benónýs að
sakast þótt hún geti ekki leitað uppi dæmi sem duga til að sanna okkur
snarpa og fyndna þátttöku Ástu Sigurðardóttur í umræðum hennar tíma.
Bóhemskan hefur þann galla með sínum áfengisgufum að eftir á man
enginn neitt. Engu að síður má telja mögulegt að fylla í ýmsar eyður,
gera umhverfi Ástu Sigurðardóttur áþreifanlegra, blátt áfram með því að
skoða tímann betur og persónur hans. Og svo verk hennar sjálfrar. Hér
er ekki mælt með þeirri aðferð sem víða sést að gera verk höfundar
blygðunarlaust að heimild um líf þeirra. En sögur Ástu eru reyndar svo
nátengdar hennar eigin reynslu, eins og Friðrika Benónýs tekur réttilega
fram, að það mætti virðast eðlileg freisting að gera sér meiri mat úr þeim.
Ásta „vill ekkert skrifa um neitt annað“ en sjálfa sig, segir á einum stað
(101) - og það er nokkuð til í því, eins þótt Ásta búi til aðrar persónur en
þann staðgengil sinn sem ráfar um í fyrstu sögum hennar. En þetta er lítt
stundað - oftar en ekki er látið nægja að vitna í viðtökur sem sögurnar
fengu fremur en glíma við þær sjálfar. Enn færra segir um myndverk
Ástu - örfáar línur aðeins.
í lýsingunni á Ástu er skáldkonan fórnarlamb um margt - en varla
sem rithöfundur. Hún „hneykslar“ óverðuga, en líklega meir með lífi
sínu en skrifum. Það er líka réttilega tekið fram í bókinni að þótt smá-
þorpararnir í Reykjavík hneykslist stundum á „listamannapakki" gefur
listamennskan um leið einskonar frelsisbréf undan „þessum þröngu smá-
borgaralegu reglum“ (104). Það ber reyndar ekki á öðru en sögum Ástu
sé vel tekið, sú margskammaða „bókmenntastofnun" hagar sér takk
bærilega, tekur jafnvel ofan með virðingu. Af hinu segir færra: af sjálfum
ferli hennar við ritstörf og því hvað Ástu fannst um skáldskap sinn og