Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 124
426
TERRY GUNNELL
SKlRNIR
sjálft bókmenntaverk án beinna tengsla við heiðna helgisiði (de
Vries 1964-1967, II, 105; sjá einnig de Vries 1956-1957, I, 39-40
og 444-445, og Einar Ólaf Sveinsson, 1962, 278). Nýverið kemur
þetta viðhorf fram hjá Sveini Einarssyni í Islenskri leiklist I.
Sveinn er reyndar óvenju fús að viðurkenna möguleikann á leik-
rænum flutningi Skírnismála en hann kemst samt að þeirri niður-
stöðu að „hafi þessi kvæði verið flutt með leikrænum tilburðum,
hefur það sennilega ekki verið í krafti gamalla leiksiða, að
minnsta kosti ekki á íslandi, heldur listrænn flutningur leikrænna
bókmenntaverka" (Sveinn Einarsson 1991, 61).
Hugmyndir þessara fræðimanna þurfa frekari athugunar við,
sérstaklega fljótfærnisleg flokkun þeirra á Skírnismálum sem
„bókmenntaverki". Kvæðið sem varðveist hefur ber öll einkenni
munnlegs skáldskapar; hugsanlegt er að flytjendur hafi lært text-
ann að einhverju leyti utanað (sjá Harris 1983), en hann var aug-
ljóslega varðveittur munnlega. Til þessa bendir, meðal annars, ör-
lítið breytt útgáfa Snorra á lokaerindinu í Gylfaginningu: Snorri
skrifar „Lpng es nótt, / lq>ng es Qnnur, / hvé megak þreyja þríar“
(SnE, 38), en í Skímismálum segir „Lpng er nótt / Langar ro tvær /
Hvé um þreyiak þriár" (er. 42; skáletrun mín). Þá eru eftirtektar-
verðar tíðar tvítekningar sömu setningarhluta í spurningum og
svörum persónanna. Til dæmis má nefna þegar Skírnir endurtek-
ur orð Njarðar eða Skaði eftir að þau skipa honum að hitta Frey
að máli „ok þess at fregna / hveim enn fróði sé / ofreiði afi“ (er.
2-3). Sömu sögu er að segja þegar Freyr hefur eftir Skírni kröfu
hans um að fá hest og sverð til ferðarinnar í Jötunheima (er. 8-9);
þegar Gerður efast um uppruna Skírnis (er. 17-18); og þegar
Skírnir flytur Frey svo til orðrétt skilaboð Gerðar (er. 39 og 41).
Þegar kvæðið er lesið virðast manni þessi erindi óþarflega stagl-
kennd. Loks má nefna reglubundnar hljóðlíkingar ýmissa setn-
inga, eins og þegar Skírnir segir: „Baug ek þér þá gef“ (er. 21) og
Gerður svarar um hæl „Baug ek þikkak“ (er. 22). Svipað bergmál
má greina í samtali Skírnis og Freys fyrr í kvæðinu þegar sá fyrr-
nefndi segir „Mar gefðu mér þá“ og Freyr ansar „Mar ek þér þá
gef“ (er. 8-9). Sá sem reynir að læra Skírnismál utanbókar rekur
sig ennfremur á hve auðvelt er að víxla vissum orðarunum, svo
sem „Þó ek hitt óumk“ (er. 16) og „þó ek hins get“ (er. 24) eða