Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 206

508
GÍSLIÁGÚST GUNNLAUGSSON
SKÍRNIR
Norræna félagið gekk jafnvel svo langt í aðdáun sinni á hinum norræna
uppruna að það gekkst fyrir 600 manna hópferð á norðurslóðir árið
1936. I prentaðri ferðalýsingu er að finna hástemdar lýsingar af þeim
hughrifum er gestirnir urðu fyrir hérlendis. Svo var þó ekki um alla
þýska ferðalanga, því ekki var laust við að ýmsum
sem hingað komu til að berja aría og germani augum, þætti nóg um
það, hvað togleðursjapl og ropvatnsdrykkja hefði fleytt hinu eðal-
borna aríska kyni og afkomendum germanskra kappa af réttri leið.
Að ekki sé minnst á vonbrigðin sem það olli, þegar menn komust að
því, að Islendingar væru snöggtum blendnari og mengaðri en margir
vinir norðursins höfðu haldið. (bls. 133)
Þessarar skoðunar var m.a. dr. Werner Gerlach er varð ræðismaður
Þýskalands hérlendis árið 1939 og um leið sérstakur sendimaður Himm-
lers. Hann leit á það sem eitt meginhlutverk sitt hérlendis að efla fylgi-
spekt íslendinga við nasista en varð að lokum fyrir sárum vonbrigðum
með landsmenn: „Islenska þjóðin hafði orðið hnignun að bráð. Þar
hallaðist lítt á með sveitamönnum og bæjarlýðnurn."6
Rit Arthúrs Björgvins er ekki mikið að vöxtum en eykur samt veru-
lega við þekkingu okkar á hugmyndafræðilegri notkun nasista á forn-
norrænum menningararfi. Á hinn bóginn hefur áður verið fjallað um
suma þætti þessarar sögu, m.a. af Þór Whitehead í riti hans Ofriður í
aðsigi, og er sú umfjöllun töluvert rækilegri að því er víkur að tengslum
íslenskra einstaklinga við Norræna félagið þýska. Þá hefur Þór öðrum
fremur leitast við að skilgreina áhuga Þjóðverja á Islandi og íslenskum
málefnum á millistríðsárunum og ritað um það ítarlega í sama riti.
Sömuleiðis hefur hann gert grein fyrir afstöðu íslenskra stjórnmála-,
embættis- og menntamanna til Þjóðverja á fjórða áratugnum.7 Árið 1988
sendi hann frá sér bók sem varpar ljósi á áhuga nasista að efla tök sín á
Islandi á fjórða áratugnum með það að hugsanlegu lokatakmarki að sam-
eina landið þriðja ríkinu. Islandsævintýri Himmlers fjallar um efni sem
Þór hafði áður vikið stuttlega að í ritum sínum um Island í síðari heims-
styrjöld. Bókin fjallar um ævintýramanninn Paul Burkert, SS-foringjann
sem hafðijþað hlutverk að liðsinna Himmler í viðleitni hans við að ná
tökum á Islandi. Þessi saga er á köflum harla reyfarakennd. Burkert
leiddi hingað rannsóknarleiðangur sem kostaður var af Himmler, stjórn-
aði rannsóknarstofnun í norðurheimskautsfræðum á vegum nasista,
6 Þór Whitehead, Stríðfyrir ströndum, bls. 129.
7 Fremur lítið hefur verið ritað um afstöðu Islendinga til Þjóðverja fyrir valda-
skeið nasista. Sjá þó Gunnar Þór Bjarnason, „Viðhorf Islendinga til Þjóðverja
í heimsstyrjöldinni fyrri“, Saga XXI, 1983, bls. 206-235.