Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 43

SKÍRNIR PARADÍSAR MISSIR JÓNASAR HALLGRÍMSSONAR 345
guðlegu veröld sem umlykur hann og því eru áhyggjur hans
vegna sólskinsins, þótt réttlætanlegar séu frá sjónarmiði „veiði-
mannsins“, hluti af íróníu sögunnar. Skoða má innbyrðis afstöðu
sólar og ferðar unglinganna frá fleiri sjónarhornum. Unglingarnir
eru alltaf staddir í skugga, aldrei í sól. Sólskinsblettir og skuggar
færast til milli fyrstu og síðustu útsýnismynda. Ljósið er því ein-
lægt á bak við þau og þau sjá það ekki nema í fjarska, ýmist uppi
á fjöllum eða niðri í dal. Þau minna því eigi alllítið á hellisbúa
Platons en um leið má greina hið rómantíska viðhorf til þess fjar-
læga, þar sem ætíð er sól og fegurð. Nálægð við hlutina eyðir hins
vegar fegurðinni.26
Þessari þriðju og síðustu útsýnismynd lýkur á því að „skýin
losnuðu og bárust á burt um himininn“ (bls. 22). I þessu felst tví-
bent merking sem verður ekki rædd nema í tengslum við samtal
þeirra frændsystkina á útsýnisstaðnum. Frekari umfjöllun bíður
því að sinni.
VIII
Nú hef ég af óhjákvæmilegum ástæðum orðið allviðskila við
frændsystkinin sem bíða á hlaðinu og er orðið tímabært að sýna -
eða leitast við að sýna - hvernig rómantíkin og rétttrúnaðurinn
fara að því að leiðast upp fjallið.
Ég sagði að framan að grasaferðin væri í raun farin tvisvar: hin
fyrri eftir ytra borði með líkamsaugum þar sem sömu sjónina ber
fyrir augu beggja frændsystkinanna en í hinni síðari væri „andans
auga“ að verki. Andans auga er sískapandi og verður að koma
efni sínu til skila í myndum. Og í hinni eiginlegu grasaferð fer því
fjarri að drengurinn sjái það sem Hildur sér og allra síst sér hann
það sem söguhöfundurinn og lesandinn sjá.
I grasaferðinni, bæði fjallgöngunni og grasatínslunni, er innri
söguþráður rakinn. Ferðin er farin í þrem áföngum. Hver áfangi
markast af sama vegprestinum: frændsystkinin skoða útsýnið yfir
dalinn og talið berst að uppvexti hans og/eða framtíðarsambandi
þeirra. Þetta er ákveðið munstur sem ekki má sniðganga.
26 Þórir Óskarsson vakti athygli mína á þessum síðasttöldu atriðum.