Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 35
SKÍRNIR PARADÍSAR MISSIR JÓNASAR HALLGRÍMSSONAR
337
klettaskoran, jarðnesk paradís, himnaríki og sléttan; persónur eru
guðdómurinn, andskotinn og mannsbarnið.
En nú kemur vonin til skjalanna.
VI
Hugtökin „von“, „óvissa", „vonarleysi“ ganga sem rauður þráð-
ur um alla Grasaferð, jafnt á táknrænu sviði sögunnar sem raun-
sæissviði. Hver áningarstaður á fjallinu er prófraun á vonina.
Vonin var mælikvarði á sálarstyrk og trúarhug þeirra er klifu
fjallið upp til Paradísar. Samkvæmt skilningi kristinna manna
verður engin frelsun án vonar. I voninni felst fullvissa um dýrð
guðs. Því áttu menn að vera „glaðir í voninni" (Róm. 12:12). Efi
og örvænting teljast til synda, en grunnfærin bjartsýni er „rangt“
hugarfar ekki síður en svartsýni. Vonin er kristileg dyggð og
leggur siðferðilegar kvaðir á herðar mannsins. Hún krefst þolin-
mæði: „Því að í voninni erum vér hólpnir orðnir, en von er sést,
er ekki von, því að hver vonar það, sem hann sér? En ef vér von-
um það, sem vér sjáum ekki, þá bíðum vér þess með þolinmæði",
segir Páll postuli í Rómverjabréfi 8:24-25. Það er tilætlunarsemi
en ekki von þegar menn búast við hjálpræði án þess að stuðla
sjálfir að því með breytni sinni. Oþolinmæði verður því kristileg-
ur löstur.21
Drenginn skortir þolgæði. Hann örvæntir um að verða að
manni. Og óviss von einkennir viðhorf hans til grasanna þegar á
reynir. Hann hugsar að vísu til þeirra með „vonarfullri gleði“
(bls. 10) og talar þar eins og sannkristinn maður beint úr munni
Páls postula en hann skortir vissu og staðfestu í voninni; að hug-
arfari og hátterni er hann eins og veiðimaður sem treystir á
heppnina, hugur hans er bundinn við óvissa „bráð“ og metnaðar-
girni „veiðimannsins" stýrir atferli hans. Þetta kemur raunar fram
21 R. L. Ottley, „Hope (Christian)“, Encyclopœdia of Religion and Ethics. Ritstj.
J. Hastings, 6. bindi, 1955, bls. 779-780. Sjá einnig íslenska hómiliubók.
Reykjavík 1993, en þar getur að lesa: „Örvilnun er verst allra synda, því að
hún tortryggvir miskunn Guðs. En ofvilnun þar næst, því að hún tortryggvir
réttlæti hans. [...] Þeim mun er örvilnun verri en ofvilnun sem hún er réttri
von ólíkari" (bls. 193).