Skírnir - 01.09.1997, Blaðsíða 148

422
HJÖRDÍS BJÖRK HÁKONARDÓTTIR
SKÍRNIR
virðist höfnun á mannlegri dómgreind og gæti orðið beitt vopn í
höndum illra stjórnenda. Ekki verður séð að það skipti máli í
þessari umræðu hvort einhver slík staða gæti komið upp hér á
landi eða ekki, eða hvort ríkisvald sé veikt eða sterkt. Um er að
ræða grundvallaratriði sem óháð eru stað og stund.
Með skilyrðislausu skylduboði í stjórnarskrá um löghlýðni
myndi vera afnumin sú vernd sem stjórnarskráin veitir gegn illum
lögum, m.ö.o. lögum sem brjóta gegn mannréttindum og eru að
náttúrurétti jafnan kölluð ólög. Ef skylduboð löghlýðninnar væri
aðalregla og frelsisréttindi ekki sérstaklega tilgreind, myndi vera
hætt við að almenn skráð lög yrðu sett skör hærra við meðferð
dómstóla, á þetta ekki síst við í vildarhyggjukerfi eins og því sem
hefð er fyrir hér á landi.
Auk hins almenna skylduboðs vill Sigurður að kveðið sé á um
einstaka skyldur en afnema sérstök ákvæði sem kveða á um rétt-
indi. Þannig snýr hann til dæmis efnislega þeirri undantekningar-
reglu, sem almennt er hnýtt við ákvæði um tjáningarfrelsi, í
skylduákvæði.
Skylt er hverjum manni að ábyrgjast hugsanir sínar og skoðanir sem
hann birtir fyrir almenningi eða lætur í ljós á annan hátt.
Skylt er hverjum manni að sæta því að settar séu skorður við tjáningar-
frelsi hans í þágu allsherjarreglu, til verndar heilsu eða siðgæði manna
eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar
og samrýmist lýðræðishefðum. (387)
Sigurður vegur hart að réttinum til tjáningar í grein sinni og telur
hann vera dæmi um það böl sem af réttindagreinum leiði.
Samtök rithöfunda og blaðamanna hafa lagzt fast gegn öllum ákvæðum
sem mæla fyrir um takmarkanir á málfrelsi og gagnrýnt harðlega dóma
sem gegn þeim hafa gengið í meiðyrðamálum. Hér mótar ákvæðið öflug-
ur þrýstihópur með skýrt afmarkaða hagsmuni og sterka aðstöðu til að
koma sjónarmiðum sínum á framfæri með þeim afleiðingum að réttur
manna til friðhelgi einkalífs og æruverndar þokar. Þetta má marka bæði í
löggjöf og dómaframkvæmd og sýnir hvernig réttindagreinarnar verja
sérhagsmunina. í þessu viðfangi er rétt að minna á að aðdróttanir, sögu-
sagnir og rógur er orðin mikilvæg söluvara sem margir hafa atvinnu af að
framleiða. (398)