Skírnir - 01.09.1997, Side 229
SKÍRNIR
STAÐUR X í TILVERUNNI
503
Ljóst er að nýtt skeið var að hefjast í lífi skáldsins, hversdagsamstrið
blasti við eftir áhyggjuleysi fyrri ára. Inní líf þess var komin konan sem
umrædd bók, og eftilvill allar bækur Jóhanns síðan, er ort til. Mynd þess
ókomna var „borin af öldunum inn í jafnvægi hugans“, einsog segir í
ljóðinu. Ferðin „yfir trjátoppa og sker“ í kjölfar svansins var hafin, ferð-
in óhjákvæmilega sem farin yrði í draumi skáldsins og í vöku hins ábyrga
fjölskylduföður. Eða öfugt.
Togstreitan milli hins smálega í lífinu og þess stórbrotna, sem í bók-
menntum birtist oft og einatt sem ósættanlegar andstæður, kemur víðar
fyrir í bókinni. í fyrsta hluta ljóðsins „Landslag“ segist mælandinn ferð-
ast um tvo heima úr sínu eigin blóði „sem rennur enn og nemur ekki
staðar / þótt vindar tímans gnauði“ (1965, 67). Síðan segir:
Eg fylgi þeirri veröld sem er fjær
og geng um glaður meðal hluta dagsins.
Ég þrái ekki myndirnar sem hverfa
ég þrái það sem gengur við hlið mína.
Mótsögn sem ekki verður leyst.
Og spor mín í sverði landsins
verða ei afmáð.
Hér lifi ég lífi manns á meðal manna
og dreymi annað landslag og hætti ekki
að ganga, borða, vinna, elska og sofa.
Mótsagnir sem geta orðið heild.
Upp fyrir skáldinu er að renna framtíðarsýn sem fæstir telja fram á óska-
listum sínum: tilþrifalítið fjölskyldulíf og einfaldleiki hvunndagslífsins.
En í ljóðinu kemur fram sátt við það líf sem við blasir, við hið smáa og
hversdagslega, sátt við að einmitt þetta líf sé það líf sem lifað er hvar-
vetna af öllum mönnum á öllum tímum. I þessu ljósi getur mótsögnin
milli skáldskapar og lífsins, einsog það birtist mönnunum í reynd, orðið
heild: ljóðið er lífið sjálft.
Hversdagsleikinn er að nokkru yrkisefni skáldsins í Athvarfi í him-
ingeimnum (1973), íhuganir og vangaveltur í bókinni eru afsprengi hans,
settar fram með hversdagslegum, en jafnframt skáldlegum hætti. Mynd-
mál og líkingar verða einfaldari en áður, tungumálið er hefðbundið en
laust við hátíðleika, gæti kannski kallast „hversdagslegt ritmál“. Þessi
birting hversdagsleikans er á sinn hátt tilraun til að draga ljóðið niðrá
plan skiljanleikans,2 útfrá þeirri hugmynd að ljóðið sé ekki hafið yfir
daglegt líf heldur beinlínis afkvæmi þess: tíminn er að níutíu og fimm
2 Hér er mér hugsað til bróður Eysteins þegar hann sætti ákúrum fyrir að
þynna út dróttkvæðan hátt í „Lilju“ sinni, en opnaði um leið veg lesandans að
kveðskapnum, dró hann niðrá plan skiljanleikans.