Skírnir - 01.09.1997, Blaðsíða 227

SKÍRNIR
STAÐUR X í TILVERUNNI
501
tilhneigingu sem var fyrir
hendi, en móta nýja sýn, ef
dæma má af tilgerðarleysi í
alþjóðlegri hugsun frum-
sömdu ljóðanna. Annað ein-
kenni á fyrstu bók Jóhanns,
sem má hugsanlega einnig
rekja til Whitmans, er bróð-
urleg samkennd með náung-
anum. Stundum er tónn
slíkra ljóða all ídealískur í
Aungli í tímann, borinn uppi
af háleitum hugmyndum
með rómantísku ívafi, en í öðrum ljóðum er samkenndin í líkum anda og
hjá Whitman í ljóðinu „Til þín“ sem Jóhann þýddi og birti í Af greinum
trjánna (1960, 31):
Égóf
Eg óf mér skikkju úr gráum hárum
einn haustvotan dag
Og síðan
er vorið mér vetur
og sólin hrópandi blekkíng
Og skikkja mín er skikkja allra heimsins
þjáðu barna
Aungull í tímann (1956, 35)
Ókunni maður
ef ég mætti þér á götu
og þig lángaði að tala við mig
Hversvegna skyldum við ekki tala saman?
Hér kemur fram opið og einlægt viðhorf til náungans, honum er mætt á
jafnréttisgrunni og af fullu trausti.
Þau tvö atriði sem hér hafa verið nefnd, mannleg samkennd og al-
þjóðasýn, hafa verið meðal megineinkenna á ljóðagerð Jóhanns Hjálm-
arssonar gegnum árin og tvinnast saman með margvíslegum hætti. Ég
mun fjalla um þau í fyrri hluta þessarar greinar og tengja hugmyndum
Jóhanns um hversdagsleikann, en eftir því sem á höfundarverkið líður
samsamar hann sig æ meir hlutskipti mannsins í hversdagslegum aðstæð-
um. I síðari hluta greinarinnar verður aftur á móti rætt um vitund
skáldsins um æðri máttarvöld, aflið að baki hlutanna, náttúrunnar og
jafnvel breytni mannanna. Enda þótt slík vitund verði ekki áberandi fyrr
en í síðari verkum Jóhanns má greina hana strax í ómótaðri mynd í fáein-
um ljóðum fyrstu bókarinnar, til að mynda í „Jesúm frá Nasaret",
þarsem Kristur er mælandi ljóðsins og kemur fram í mynd ódauðlegs
afls sem sigra mun hið illa í veröldinni. I nokkrum Ijóðum öðrum má sjá
svipaðan biblíulegan blæ, en þótt slíkur stílsháttur verði ekki ofaná hjá
skáldinu í bili er hann vísbending um það sem koma skal.
Hversdagsleikinn - alþjóðasýn og samkennd
Með bókinni Mig hefur dreymt þetta áður (1965) verða skil á ferli
Jóhanns. Meiri festa er komin í stíl og tjáningarmáta en var í fyrstu