Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 113

Sérkenni kristindómsins
skilyrði þess að kraftaverk geti gerst (Mk. 6,5n, 9,23n, Mt. 17,20), kemur
hvort tveggja mætavel heim við það, að kraftaverkin séu verkanir guðlegs
kraftar fyrir mannlega milligöngu.
Þess ber ennfremur að gæta, að andagáfur Jesú og frumkristninnar eru
sama eðlis og spámannhæfileikinn, sem kemur fram hjá spámönnum
Gamla testamentisins, og enda spámönnum annarra þjóða og trúarbragða.
Sérstaklega er greinileg líkingin milli I. Samúelsbókar á guðmóði
spámannanna og lýsinga Páls á andagáfunum (Sjá I. Sam. 10,5nn,
19,20.nn). Andagáfur í einhverri mynd eru þannig ekki séstakar fyrir
kristindóminn, en kristindómurinn hefur lyft þeim á hærra stig heldur en
þær eru hjá frumþjóðum og meðal nokkura annarra trúarbragða. Páll
leggur áherslu á að láta skynsemina ráða yfir ofurmagni tilfinninganna,
allt skal miða til uppbyggingar, og Jesús sker sig úr öðrum kraftaverka-
mönnum fyrir það, að kraftaverk hans eru ekki eintóm undur,
óskynsamleg og jafnvel ósiðferðileg, eins og víða annars, heldur eru þau
eingöngu líknarverk hins samúðarríka kærleika.
Það er merkilegt, og ber vott um það, hve kristindómurinn hneigðist
meir í áttina til að verða kerfi lífsskoðana en samfélag um sjálf lífið, —
hversu hin gríska speki sigraði yfir hinum kristna anda, að andagáfumar
urðu brátt hornreka í kirkjunni. Eftir því sem kirkjan festist meir í sessi
hið ytra, eftir því, sem kenningarkerfi hennar varð fastmótaðra og stjórn
hennar skipulegri, eftir því hurfu andagáfurnar í skuggann. Eflaust hefur
hin kalda skynsemi vesturlanda átt sinn þátt í því í vesturkirkjunni, eins
og hin gríska heimspekisstefna var ofaná í austurkirkjunni. „I kirkjunni
var hinn heilagi andi ekki lengur eign andamannanna heldur
embættismanna” (RGG. V.2143), og þeir sáu um, að hann færi ekki út
fyrir settar reglur. En andinn varð ekki slökktur með öllu. í dýrlingatrú
kaþólsku kirkjunnar lifðu „apokrýfar” leifar andagáfnanna, og ranghverfa
þeirra birtist í djöflatrú og galdraæði hins lútherska rétttrúnaðar. Þannig
var búið að þeim í hinum stóru deildum kirkjunnar. En í ýmsum
sértrúarflokkum hefur andinn rutt sér braut, og brotist út með ýmsum
svipuðum einkennum eins og í Korintu forðum. Má til þeirra nefna
Montaninga í fornkirkjunni, en síðar gætir þeirra ekki að ráði fyrr en
eftir siðaskiptin, og eru helstir þeirra Camisardar á Frakklandi,
Irvingianar á Englandi, Hvítasunnuhreyfingin víða um lönd. Einnig gætti
nokkuð hinna ytri einkenna andans í píetismanum. En sameiginlegt með
öllum þessum sérflokkum er það, að það eru einmitt hin ytri einkenni sem
lögð er áhersla á, og oftast dómgreindarlaust, þar ræður stjórnlaus
hrifning, en ekki skynsemi og kærleikur, eins og hjá Jesú og Páli.
í andastefnum síðustu tíma hefur aftur verið reynt að „greina andana”,
og hagnýta þann kraft, sem guðsandinn leggur manninum í brjóst, til
líknarverka eða uppbyggingar að dæmi frumsafnaðanna. Kemur þessi
viðleitni fram í „Christian Science” í Ameríku, (sem reyndar kvað hvorki
vera kristileg né vísindi), einnig í dulfræðum guðspekinga, og er þar af
sumum a.m.k. byggt vitandi á sama grundvelli og Jesú og frumkristnin
starfaði á (sbr. bók Cannons: Máttarvöldin, sem þýdd hefur verið í
111