Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 178

Bjöm Magnússon
fólginn í tvennu: sálmum og bænum. Þó geta sálmar verið algerlega
fræðilegs eðlis, en miklu algengara er hitt, að í þeim felist bæn. Má því,
að því sem þetta umræðuefni snertir, skoða þá sem eina tegund bæna.
Það liggur í hlutarins eðli, og leiðir af framansögðu um hið
sameiginlega guðssamfélag, að ef bænir safnaðarins, eða prestsins fyrir
hönd safnaðarins, eiga að ná tilætluðum notum, að verða sameining í
guðssamfélagi, þá verður söfnuðurinn að taka virkan þátt í þeim, syngja
sálma, ef kostur er, og leggja sig allan fram í því, sem flutt er, svo maður
sé af lífi og sál með í öllu, sem flutt er, og fram fer. Geta allir, sem reynt
hafa, borið um það, hve mikill munur er að taka þátt í guðsþjónustu, þar
sem allir, eða þó ekki sé nema meiri hlutinn, tekur virkan þátt í söng og
bænum, eða þar sem kirkjugestirnir eru aðeins eins og áheyrendur í
leikhúsi. Til þess að öllum sé eðlilegt og ljúft að taka þátt í þeim atriðum,
er nauðsyn, að þau séu framsett á svo skýran, eðlilegan og algildan hátt,
að ekki aðeins presturinn, heldur hver maður, sem þátt tekur í
guðsþjónustunni, finni sér ekki aðeins kleift, heldur sjálfsagt að tjá óskir
sínar og tilfinningar í þeim orðum. Þetta er sjálfsögð krafa um allt sem
flutt er fram af safnaðarins hálfu, enda þótt varla verði náð því æskilega
takmarki að allir renni saman í samræma heild um það sem fram er flutt,
orði til orðs. En enda þótt því sé ekki náð, getur það, sem fram er flutt,
hjálpað til þess að menn samstillist um höfuðatriðið: Að opna sig fyrir
nálægð hins guðlega kraftar, og finna hann streyma inn í sálir sínar. „Fáir
af oss eru enn farnir að taka alvarlega þær kröfur, sem breytt skilyrði
gera til forms kristilegrar tilbeiðslu. Þó virðist mér að það sé einkum
hér, að kirkjan sem skipulögð stofnun geti birt skapandi skilning á
kristindómnum og náð aftur tökum sínum á lífí manna.” En breytt form
er ekki nóg, ef ekki er líf, sem fyllir það. „Vér getum ekki mætt kröfum
þess kristindóms, sem rís upp á nýrri öld, með því að bæta inn nokkrum
„bænum við sérstök tækifæri” eða með því að umbreyta þeim athöfnum,
sem fyrir eru. Það sem vér þurfum er djarfur, nýr skilningur á tilgangi
tilbeiðslunnar (a courageously new approach to the meaning of worship) í
kristilegu samfélagi” (Barry, bls. 311-313). Hér sem ella er það hið
hreina hugarfar, sem sér Guð, og eingöngu hin fullkomna hreinskilni,
sannleiksást og einlægni má hér koma nærri. Fyrst og fremst er sú krafa
gerandi til prestsins, en einnig til safnaðarins alls. Það verður að vísu ekki
fyrir það girt, að alltaf séu einhverjir í stórum söfnuði, og oft hinum
minni líka, sem ekki eru samhljóma strengir í þeirri hörpu mannssáln-
anna, sem snortin er í guðsþjónustunni. En einmitt til slíkra á boðunin að
ná; þeir eiga að finna, að þeim gefst kostur á þátttöku á því, sem öðrum
er mikils virði, og tekur hug þeirra allan. Hverjir snertast til samhljóma
tóna, er hvorki á valdi prestsins né annarra. En hið ytra form má ekki
standa í vegi fyrir því, að sú snerting geti farið fram, að því leyti, sem
slíkt er hægt að forðast. Vitanlega stendur eitt form nær einum, annað
hinum. En allt sé í sannleika gert, ekki til að sýnast, ekki af hlýðni við
gamla siði, ekki af leikaraskap, ekki sem listasýning eða hljómleikar,
heldur sem sjálfkrafa tjáning þess trúarlífs, sem inni fyrir býr með
176