Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2001, Blaðsíða 132

Múlaþing
í sér fomleifarannsókn á rústum Skriðu-
klausturs. Rannsóknarverkefni þetta mun
án efa svara mörgum spumingum er varða
það og vonandi einnig varpa skýrara ljósi á
heildarmynd klausturhalds hérlendis á
miðöldum. Að verkefninu munu standa
Minjasafn Austurlands og Gunnarsstofnun
á Skriðuklaustri í samvinnu við Þjóðminja-
safnið og ítölsku viðargreiningastofuna
Instituto per la Ricerca sul Legno í Flórens.
Undirbúningur vegna fornleifarann-
sóknarinnar hófst með forkönnun sem fram
fór á staðnum sumarið 2000. Hér á eftir
verður greint frá niðurstöðum hennar og
framhaldi fornleifarannsókna á staðnum.6
Forkönnun sumarið 2000
Markmiðið með forkönnuninni var að
eyða ýmsum óvissuþáttum varðandi
klaustrið áður en ráðist yrði í frekari rann-
sókn á staðnum. I fyrsta lagi var ætlunin að
staðsetja rústir klaustursins á jörðinni, því
eins og greint var frá hér að ofan var ekki
ljóst hvar byggingar þess stóðu. I öðm lagi
var markmiðið að kanna umfang rústanna
og ástand þeirra.
Forkönnunin hófst á því að farið var yfir
munnlegar og ritaðar heimildir um klaustrið
en þeim hafði þá þegar verið safnað saman
í eina ritgerð af Helga Hallgrímssyni
náttúrufræðingi.7 Ritgerð sr. Heimis Steins-
sonar, Saga munklífis að Skriðu í Fljótsdal,
var jafnframt höfð til hliðsjónar við heim-
ildavinnu. Samhliða þessu var loftmynd8 af
jörðinni skoðuð og vettvangskönnun gerð á
jörðinni.
Að lokinni þessari fjölþættu yfirferð
þótti ljóst að tvö svæði á jörðinni voru lík-
legri en önnur til að geyma rústir klausturs-
ins. Tvö afmörkuð svæði voru valin til frek-
ari könnunar með skurðum. Þau voru:
I) Bæjarstæði gamla Skriðubæjarins,
þ.e. svæðið sunnan við Gunnarshús.
II) Kirkjutúnið svokallaða, þ.e. þar sem
kirkjurústin liggur (1. mynd).
Þegar þessi ákvörðun lá fyrir voru
könnunarskurðir teknir. Jafnframt þessu
voru svæðin tvö mæld með jarðsjá.
Könnunarskurðir á svæði II
Könnunin hófst á svæði II, um 300
metrum neðan við Gunnarshús. Voru teknir
þrír skurðir þar, merktir A, B og C, sem
voru eins metra breiðir og fimm metra
langir, eftir að hnitakerfi hafði verið sett
upp á svæðinu. Skurður C var notaður til
viðmiðunar við greiningar á gjóskulögum
því jarðlög í honum reyndust óröskuð.
Skurður A var tekinn örfáum metrum norð-
an við kirkjugarðinn sem þama er afmark-
aður umhverfis kirkjurústina, en skurður B
var tekinn nokkrum metrum austan við
hann (1. mynd).
Skurðir A og B voru grafnir upp með
6 Eftirtaldir aðilar og stofnanir komu að forkönnuninni sumarið 2000: Höfundur skýrsiu stjómaði framkvæmd forkönnunarinnar;
Guðný Zoega réttarmannfræðingur, Jón Ingi Sigurbjörnsson sagnfræðingur og Ingibjörg Jónsdóttir landfræðinemi unnu ásamt henni
við töku könnunarskurða. Guðný vann einnig að greiningu mannabeina og Ingibjörg vann að heimildavinnu fyrir könnun og skráði
jafnframt öll gögn frá henni. Friðrik Ingólfsson frá Valþjófsstað opnaði alla könnunarskurði með vélskóflu. Helgi Hallgrímsson
náttúrufræðingur safnaði öllum heimildum, munnlegum og rituðum, um Skriðuklaustur og skráði þær niður í eina ritgerð. Að
rannsókninni komu einnig: Magnús Sigurgeirsson jarðfræðingur sem greindi gjóskulög á staðnum, og Friðrika Marteinsdóttir
jarðfræðingur hjá Línuhönnun hf en hún sá um jarðsjármælingar á rústasvæðunum tveimur. Gunnarsstofnun á Skriðuklaustri lánaði
rannsóknaraðilum verkefnisins gistiaðstöðu á staðnum. Loks var gengið frá gripum og gögnum frá könnuninni á Minjasafni
Austurlands, þar sem þau hafa síðan verið varðveitt.
^ Helgi Hallgrímsson 2000.
^ Landmælingar íslands 1955.
130