Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2001, Page 136

Múlaþing
skoðað það gaumgæfilega og eins rætt við
iðnaðarmenn sem unnið hafa ýmis verk í
kringum byggingar bæjarstæðisins, þótti
nokkuð ljóst að svæðið væri mikið raskað
af seinni tíma byggingum og öðrum fram-
kvæmdum þeim tengdum. Jarðsjáin sýndi
einnig fram á mikið rask þama. Samt sem
áður var ákveðið að halda áfram við gröft í
öðrum skurðinum, merktum með bók-
stafnum D, þ.e. þeim sem tekinn var rétt
sunnan við Gunnarshús, og kanna ástand
minja þar undir (1. mynd).
Grunur um rask reyndist réttur. Jarð-
vegur í könnunarskurði D á svæði I var
mikið raskaður nema hálfur metri af vest-
asta enda hans. Þar mátti greina brot af
byggingu sem gæti verið frá upphafi mið-
alda, jafnvel eldri. Meðal þess sem annars
fannst í skurðinum var þakpappi, gos-
flöskubrot og verksmiðjusmíðaður ljár.
Niðurstöður
Framkvæmd forkönnunarinnar gekk
vonum framar og afrakstur hennar varð
meiri en búist var við. Þegar öll gögn frá
henni hafa verið yfirfarin er ljóst að niður-
stöður benda eindregið til þess að rústir
klaustursins séu á svokölluðu Kirkjutúni
(sjá svæði II á 1. mynd). Þau atriði sem lögð
voru til grundvallar þessari ályktun eru
bæði aldur ákveðinna rústa á þessu svæði
samkvæmt greiningu gjóskulaga11, og um-
fang þeirra og gerð. Þversnið könnunar-
skurðanna sem teknir voru á svæði II sýna
svo ekki verður um villst að miklar bygg-
ingar stóðu á Kirkjutúninu á tímum klaust-
urhalds á Skriðu. Þær virðast bæði hafa
verið voldugar að gerð en einnig rniklar að
umfangi.
Samkvæmt mælingum sem gerðar voru
með jarðsjá er túnið raskað á um 2300 fer-
metra stóru svæði norðan og austan við
kirkjurústina.12 Þversnið könnunarreits 3,
sem tekinn var sunnan og vestan við kirkju-
rústina, sýndi einnig leifar bygginga frá
klausturtímanum. Samkvæmt því sem í ljós
kom í könnunarreitum 1 og 2 liggja sams-
konar byggingarleifar að norðanverðu undir
hlaðna, ferhyrnta kirkjugarðsveggnum sem
umlykur vel greinanlega meinta kirjurúst.
Ekki hafa fundist neinar heimildir,
hvorki munnlegar né ritaðar, um að bygg-
ingar hafi staðið á Kirkjutúninu svonefnda á
tímum klausturhalds í Fljótsdal, fyrir utan
klausturkirkjuna. Þó er vitað til þess að á
20. öldinni var þar reist fjárhús, þó nokkru
neðan við svæðið sem rannsakað var. Rústir
þess eru enn þann dag í dag vel greinilegar.
Eins og áður sagði, sýndi könnunarrann-
sóknin fram á miklar byggingar sem
byggðar voru á þessum stað á tímabilinu
1500-1700.13 Ritaðar heimildir um sveita-
býli landsins eru nánast undantekningar-
laust til varðveittar frá þeim tíma. Af þessu
má því draga þá ályktun að þarna sé um að
ræða byggingar klaustursins, sem sam-
kvæmt því hafa ekki staðið á bæjarstæðinu
sjálfu.
Með jarðsjármælingunum var, eins og
áður hefur verið greint frá, hægt að mæla
umfang rústa klaustursins og áætla þar með
stærð fyrirhugaðs rannsóknarsvæðis. Það
kom jafnframt mjög á óvart hversu miklar
byggingar klausturhúsanna hafa verið. Þær
eru einnig sýnilega betur varðveittar en að
sama skapi umfangsmeiri en gert var ráð
fyrir. Þversnið könnunarskurðanna sem
teknir voru á rústasvæðinu sýndu að ekki
hefur verið byggt aftur á rústum klaust-
ursins eftir að það var lagt af. Rústimar eru
11 Magnús Sigurgeirsson 2000.
12 Friðrika Marteinsdóttir 2000.
12 Magnús Sigurgeirsson 2000.
134