Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Síða 75

73
sérstaklega að ég fann eitthvað sem hæfði
mér sem kvenskólastjóra. Þó virðist þetta
eitthvað vera að breytast því í nýlegri grein,
hefur Sergiovanni fjallað sérstaklega um konur
sem stjórnendur og segir stjórnun þeirra vera
árangursríka.
I gegnum tíðina hafa verið gerðar margar
rannsóknir á störfum skólastjóra en þær
hafa oftast verið gerðar af körlum og átt við
karla. Niðurstöður þeirra voru yfirfærðar á
alla skólastjóra. í rannsóknunum var lagt til
grundvallar að konur og karlar í stjórnun
upplifðu hlutina eins og því þyrfti ekki að
rannsaka þær sérstaklega. Þær voru aðeins
teknar með í niðurstöðunum ef reynsla þeirra
var sú sama og karla. Kæmi það fyrir að
reynsla þeirra væri eitthvað öðruvísi var litið
fram hjá því og það fellt út úr rannsókninni
(Owens 1998:99). Ástæðurnar voru m.a. þærað
stjórnunarkenningar hér áður fyrr voru þróaðar
af körlum, karlamir voru í stjórnunarstöðum
en í skólunum voru konur fjölmennar sem
kennarar en þær stjórnuðu þeim ekki, og karlar
voru í meirihluta í skólastjórnun og rannsóknir
beindust þess vegna að því að skoða þá.
Tilhneigingin var sú að alhæfa því næst um
niðurstöðurnar og telja að þær ættu við alla,
konur líka. Konur sem fóru í skólastjórnun
hlutu að starfa eftir þeim kenningum um
stjórnun sem byggðar voru á rannsóknum á
körlum og þeirra stjórnunarstíl. Þær höfðu á
engan hátt átt þátt í að skapa það umhverfi sem
þær störfuðu í og höfðu ekkert um það að segja
(Enomoto 2000:376-377).
Eftir að seinni kvennabaráttan (second wave
°f feminism) hófst upp úr 1960 fóru konur
smátt og smátt að hasla sér völl á ýmsum
sviðum sem áður höfðu verið skilgreind sem
karlasvið, m.a. stjórnun. Femínistar voru líka
duglegir að benda á að konur hefðu marga
hæfileika sem væru til þess fallnir að gera
þær að skilvirkum stjórnendum. Þær héldu
því t.d. fram að skólakerfið yrði betra ef að
skólamenningin endurspeglaði hugmyndir og
gildi kvenna. Hins vegar var og er, jafnvel enn
1 dag, við ramman reip að draga því margir trúa
því að besti stjórnunarstíllinn sé skrifræðisstíll
og tengja hann við karla. Því efast margir
um að konur geti verið skilvirkir stjórnendur
(Owens 1998:98-99).
Það var ekki fyrr en fræðikonur fóru að
skoða kvenskólastjóra sérstaklega út frá
kvenfræðilegri nálgun sem að kvenlegu gildin
voru dregin fram í dagsljósið. Það tók tíma að
fá þau viðurkennd sem gildi sem einkenndu
stjórnunarlega hegðun kvenskólastjóra. Þau
bættust því við þau karllegu gildi sem áður
höfðu komið í ljós við rannsóknir á stjórnunar-
legri hegðun karlskólastjóra. Þar með varð
víddin í stjórnunarfræðunum breiðari og
skilningur manna á stjómunarlegri hegðun
skólastjóra jókst. Nú í dag eru fræðimenn á
þeirri skoðun að til að ná árangri í stjórnun þurfi
stjórnunarleg hegðun kynjanna að endurspegla
bæði kvenleg og karlleg gildi.
Einmitt vegna þess hve fáar rannsóknir
eru til hér á landi um kvenskólastjóra þar
sem kvenfræðilegri nálgun er beitt valdi ég
að fara þá leið í þessari rannsókn. Forsendur
rannsóknarinnar var trú mín á að stjórnunarleg
hegðun íslenskra skólastjóra væri ólík eftir
kynferði og endurspeglaði gildismat þeirra. Þá
trú byggði ég á niðurstöðum erlendra rannsókna
sem sýna fram á þennan kynjabundna mun en
í kaflanum hér á eftir verður fjallað um þær
niðurstöður og þau gildi sem talin eru einkenna
karl- og kvenskólastjóra.
Erlendar rannsóknir á
störfum skólastjóra
Margar erlendar rannsóknir hafa verið gerðar
á stjórnunarlegri hegðun karla og kvenna.
Niðurstöður slíkra rannsókna hafa leitt í ljós að
munur er á stjórnunarlegri hegðun kynjanna.
Shakeshaft komst m.a. að þeirri niðurstöðu
að kvenskólastjórar fylgjast meira með starfi
kennara sinna, þeir yfirgefa skólasvæðið
sjaldnar, nota óformlegar stjórnunaraðferðir,
vinna út frá einstökum nemendum, biðja fólk í
stað þess að skipa fyrir, þeir hlusta meira, dreifa
valdi, ákvarðanataka er dreifstýrð og þeir sýna
meiri umhyggju (Shakeshaft 1987:166-209).
Blackmore segir að karlar stjórni af
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur 2004