Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Side 158

156
og skiljum verk okkar í ljósi eigin talshátta .
Með því að yrða hlutina öðruvísi opnast nýir
heimar og þá um leið ný sóknarfæri, leiðir til
að gera betur. Um langa hríð hafa starfshættir
í kennaranámi mótast af þeirri sýn að
kennaranemi læri „fræðin” í kennaraskólanum
og beiti þeim síðan í skólastofu. I seinni
tíð hafa menn sett spurningamerki við þessa
sýn og bent á að hún sniðgengur það flókna
samspil sem kennaraneminn upplifir í náminu
og þau áhrif sem hann verður fyrir á vettvangi
skólans (Feiman-Nemser & Remillard, 1996;
Putnam og Borko, 2000). Vilji menn hins
vegar taka slíkt með í reikninginn koma
hefðbundin viðhorf til náms að litlu haldi því
þau takmarka námshugtakið við einstaklinginn
og heilastarfsemi hans. Góðu heilli hafa komið
frarn á sjónarsviðið ný viðhorf til náms sem
gefa því félagslega og menningarlega vídd
(Cobb, 1994; Lave, 1988; Lave & Wenger,
1991). Að læra felur þá í sér að verða fullgildur
þátttakandi í lífi hinna fullorðnu. Horfi maður
í kennaranám þessum augum opnast nýjar
víddir. Að læra að kenna snýst nú ekki bara
um að afla sér þekkingar á kennsluaðferðum
og þess háttar heldur líka að læra að taka þátt
í skólasamfélaginu sem kennari og aðlagast
þeim lífsformum sem þar hafa þróast (Putnam
& Borko, 2000). Ritgerð mína má skoða
sem framlag til þessarar nýju umræðu um
kennaranám.
Nálgun
Ég kalla rannsókn mína „pragmatic self-study”.
Fyrri hluta orðasambandsins - „pragmatic”
- hef ég þegar útlistað: Ég skoða sviðið frá
sjónarhóli verkhyggju. Seinni hlutinn, „self-
study” vísar til þess að ég beini athyglinni
að eigin starfi. Nærtækast er að nota íslenska
orðið sjálfskoðun, jafnvel þó það minni
óþægilega mikið á “introspection” sem þótti
góð og gild aðferð til að rannsaka sálarlíf fólks
á upphafsárum sálfræðinnar (Cole, 1996). í
reynd er hér um að ræða nýja grein á meiði
menntunarrannsókna. í megindráttum felst
aðferðin í því að rannsakandinn (kennarinn
- teacher educator) rýnir í eigið starf undir
ljóskeri fræðanna með það fyrir augum að
skilja betur hvað hann er að gera og hvernig
hann geti bætt sig sem starfsmaður (Bullough
og Pinnegar, 2001). Lýsingin minnir á
starfendarannsókn (action research) enda náin
tengsl þarna á milli. Það sem helst skilur á
milli þessara rannsóknaleiða er meiri áhersla
á rannsakandann í self-study rannsóknum.
Self-study rannsakandi skiirist jafnvel ekki
við að skoða grundvallarviðhorf sín, hvernig
hann hugsar, til dæmis um menntun og
skólastarf, og hvernig hann gæti hugsað betur.
Þetta reyndi ég í ritgerð minni og endaði í
herbúðum pragmatista sem áður greinir, fór
að skoða nokkur verk Devveys og líkaði vel
- svo vel raunar að ég ákvað að gera hann að
leiðsögumanni mínum, hjálpa mér að ná áttum
sem fræðimaður og kennari. Þegar ég fór að
vinna með gögnin mín komst ég að þeirri
niðurstöðu að hlutverk mitt sem rannsakanda
væri untfram allt að opna nýjan glugga, lýsa
kennaranámi með öðrum hætti en gerist og
gengur og í takt við ný viðhorf til náms sent
ég vék að hér að framan. Að lýsa hlutunum
upp á nýtt er krefjandi verkefni og ég sá
fljótlega að ég yrði að hafa gott fólk mér til
fulltingis, fólk sem gæti lánað mér ný orð og
nýja talshætti. í ritgerðinni kalla ég þetta fólk
leiðsögumenn mína („my guides”). Devvey
og Rorty voru sjálfkjörnir í þetta hlutverk en
auk þeirra valdi ég Jerome Bruner, Jean Lave,
James Wertsch og Mikhail Bakhtin en allir
þessir fræðimenn hvetja okkur til að skoða
manninn sem félagsveru fremuren einstakling.
Ritgerðin mín er að verulegu leyti samtal við
þetta ágæta fólk.
Aðdragandinn
Doktorsverkefni mittertilraun tilaðendurskoða
eigin hugmyndirogeigin starfshætti. Það liggur
því beint við að gefa gaum að aðdragandanum:
Hvað vakti fyrir mér? Hvers vegna ákvað ég að
fara út í þetta verkefni?
Þegar ég hélt til Kanada síðsumars 1997
hafði ég að baki um það bil tveggja áratuga
starf sem efnafræðikennari við framhaldsskóla
og tæpan áratug sem leiðbeinandi kennaranema
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur 2004