Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Qupperneq 40

Börkur Hansen og Steinunn Helga Lárusdóttir
opna fyrir gagnrýni (Darling-Hammond,
1990; Hargreaves, 1999). I þessu sambandi
minnir Trausti Þorsteinsson (2003) á að
skólastarfi fylgi mikil ábyrgð og ætli þeir
sem í skólunum starfa að njóta viðurkenn-
ingar sem fagmenn verði þeir að taka hlut-
verk sitt alvarlega hvað fagleg vinnubrögð
snertir. Það verður því að teljast fagleg og
ábyrg aðgerð að hver skóli móti verklag
um öflun gagna af vettvangi og leiðsögn
fyrir kennara (e. data driven supervision).
Leiðsögn fyrir skólastjórnendur
Hér að framan hefur verið fjallað um það
hlutverk skólastjóra að veita kennurum
leiðsögn um nám og kennslu. En hvað um
skólastjórana sjálfa? Er víst að þeir séu í
stakk búnir til að veita kennslufræðilega
forystu og sinna leiðsögn af því tagi sem
hér um ræðir? Er jafnvel verið að krefjast
einhvers af þeim sem þeir eru illa færir um
að sinna? Ekkert einhlítt svar er við þess-
um spurningum. Ætla má að skólastjórar
séu mishæfir til að veita kennurum sfnum
faglega ráðgjöf. Ekki er t.d. gerð krafa um
að íslenskir skólastjórar hafi lokið form-
legu námi í stjórnun menntastofnana.
Menntun þeirra er því afar mismunandi,
starfsreynslan mislöng og aðstaða þeirra
til símenntunar og handleiðslu er misgóð.
Formleg leiðsögn fyrir skólastjóra er
yfirleitt á vegum fræðslustjóraembætta eða
skólaskrifstofa. Hún felst oft í því að sett
eru markmið um það að hvaða þekkingu
eða leikni skuli stefnt með leiðsögninni
(Hopkins-Thompson, 2000). Hún gefur
skólastjórum tækifæri til að ræða þau mál
sem á þeim brenna og fá mat annars aðila
á hugmyndum sínum og verkum (Reyes,
2003). Leiðsögn af þessu tagi er ekki síst
mikilvæg í því síbreytilega umhverfi sem
skólar hafa lengi búið við og hefur breytt
bæði umfangi og eðli skólastjórastarfsins
(Börkur Hansen, Ólafur H. Jóhannsson og
Steinunn Helga Lárusdóttir, 2008; Hopk-
ins-Thompson, 2000; Steinunn Helga Lár-
usdóttir, 2008). Bent hefur verið á að leið-
sögn nýtist ekki eingöngu skólastjórunum
heldur einnig fræðsluumdæmunum í
heild sem fá með henni öflugri og hæfari
stjórnendur til starfa (Daresh, 2004).
í fámennum sveitarfélögum úti á lands-
byggðinni er þess ekki að vænta að í boði
sé formleg leiðsögn fyrir skólastjóra. í
Reykjavík er aftur á móti rekin öflug
fræðsluskrifstofa, Skóla- og frístundasvið,
og á hennar vegum er starfsmönnum
skóla veitt margs konar fræðsla og ráð-
gjöf, m.a. millistjómendum. Honig (2012)
bendir á að síðasta áratuginn hafi fjölmörg
sveitarfélög í þéttbýli í Bandaríkjunum
boðið skólastjórum sínum metnaðarfull
námskeið með það að leiðarljósi að bæta
nám og kennslu í skólum umdæmanna. í
sumum tilvikum hafa starfsmenn fræðslu-
skrifstofanna verið þjálfaðir sérstaklega til
þess að vera ráðgjafar eða mentorar til að
styðja við það mikilvæga hlutverk skóla-
stjóra að veita kennslufræðilega forystu og
vera ráðgefandi um nám og kennslu.
Skólastjórar eru þó ekki þeir einu sem
veita forystu í þróun náms og kennslu.
Víða hafa skólastjórar falið millistjórnend-
um að sjá um kennslufræðilega forystu
og handleiðslu kennara. Hlutverk milli-
stjórnenda í þessu tilliti er ekki síst mikil-
vægt fyrir þá sök að fram hefur komið að
skólastjórar hafa á síðustu árum talið sig
eiga í erfiðleikum með að sinna faglegu
forystuhlutverki sínu vegna anna við
38