Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 68

Guðný Guðbjörnsdóttir
Hagnýtt gildi: Umdeildar 250 ára hugmyndir Rousseaus um mismunandi menntun Emiles
og Sophie á grundvelli eölishyggju eru kvenfjandsamlegar og barn síns tíma. Síöari rit Rous-
seaus benda til þess að markmiðið að gera Emile að siðferðislega ábyrgum borgara í spilltum
heimi hafi ekki náðst, og því megi túlka boðskap hans sem framsækna eða byltingarkennda
vísbendingu til framtíðar. Þessi sögulegi samanburður er þarft innlegg I umræðu um mennt-
unarstööu kynjanna nú og hlutverk menntunar við endurreisn samfélagsins eftir efnahagshrun
og ákall um nýjan samfélagssáttmála. Getur verið að ýktar eðlishyggjuhugmyndir Rousseaus
svífi enn yfir vötnum?
í tilefni af þriggja alda minningu Jean-
Jacques Rousseau sem fæddist 28. júní
1712 og því að 250 ár eru liðin frá útkomu
bókar hans Emile svo og bókar hans um
Samfélagssáttmálatin, sem báðar komu út
árið 1762, er hér fjallað um uppeldishug-
myndir hans í kynjafræðilegu ljósi sögu og
samtíma.
Viðfangsefni greinarinnar er hugmynd-
ir Rousseaus um uppeldi og menntun
drengja og stúlkna, viðbrögð fræðasam-
félagsins við þessum hugmyndum og
ekki síst kynjafræðilegar spurningar um
það hvað hafi vakað fyrir Rousseau sem
heimspekilegum boðbera frelsis og jafn-
réttis með bókinni Emile og hvemig þær
hugmyndir ríma við nútímaorðræðu um
menntun og jafnrétti kynjanna. Hver er
kjarninn í uppeldishugmyndum Rous-
seaus fyrir Emile og Sophie, og hvers
vegna áttu þau að fá mismunandi mennt-
un? Hvers vegna er menntun Sophie
gjarnan sleppt þegar fjallað er um fram-
lag Rousseaus til uppeldismála almennt?
Hvernig hafa fræðimenn allt frá Wollsto-
necraft (1792/2004) til samtímamanna
fjallað um uppeldishugmyndir Rousseaus
í kynjafræðilegu ljósi? Að hvaða leyti hafa
viðhorf Rousseaus til menntunar kynjanna
þótt athyglisverð, afturhaldssöm eða
framsýn í kynjafræðilegu ljósi og hvers
vegna? Að Iokum er stutt hugleiðing um
það hvernig hugmyndir Rousseaus um að
læra til telpu og drengs endurspeglast í
orðræðu samtímans um menntun drengja
og stúlkna.
Megináherslan er á bókina Emile eða
um menntun og viðbrögð fræðimanna við
henni og framhaldsrit hennar, Emile et Sop-
hie, Les Solitaires. Stuðst er við enska þýð-
ingu Allans Bloom (1979) en Etnile hefur
ekki verið þýdd á íslensku. Bloom leggur
áherslu á það í ítarlegum inngangi sínum,
að Emile sé ekki handbók um uppeldi og
menntun frekar en að Ríki Platons sé hand-
bók fyrir stjórnendur ríkisins. Báðar þess-
ar bækur lýsi ímynduðu fyrirbæri - skipan
borgar og uppeldi drengs - til að lýsa til-
vist mannsins almennt (e. the entire hum-
an condition). Þetta séu fyrst og fremst
bækur fyrir heimspekinga, þó búast megi
við að þær hafi áhrif á aðra þá sem lesa
þær (Bloom, 1979, bls. 28). Bókin er gjarn-
an borin saman við Ríki Platons, bæði að
uppbyggingu og innihaldi (Martin, 1985)
enda kallar Rousseau Ríkið „eina falleg-
ustu uppeldisyfirlýsingu sem hefur verið
skrifuð" (1979, bls. 40)'. Jane Roland Mart-
in (2000) bendir jafnframt á að heimspek-
ingar eins og Rousseau, Platon og Dewey
hafi allir gert sér grein fyrir því að stjórn-
’Þýöing höfundar.