Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 71

Uppeldishugmyndir Rousseaus i kynjafræöilegu Ijósi: Afturhaldssemi, kvenfyrirlitning eða byltingarkennd framsækni?
til að meta stöðu mannsins í þjóðfélaginu:
Fyrsta viðmiðið er frá eyju Krúsós, um það
hvernig átökin við náttúruöflin og efnis-
heiminn ganga fyrir sig, um mikilvægi
þess að halda sjálfstæði sínu og taka mið
af framþróun menningar, vísinda og iðn-
tækni. Annað viðmiðið er hluttekning (e.
compassion) sem gerir Emile hæfan til að
skynja mannlegt samfélag sem náttúrulega
heild og hvernig því er skipt upp í stéttir.
Hann öðlast eigin gildi og siðareglur sem
^eSgja sterkan grunn að tilfinningum hans
°g eru ekki háð öðru yfirvaldi en honum
sjálfum. Þriðja viðmiðið er reynsla Emiles
sem elskhuga sem á í tilfinningalegu sam-
bandi við aðra manneskju. Hann hefur
nýjar þarfir; hann hefur lært vfsindi til
að fullnægja líkamlegum þörfum sínum,
°g nú lærir hann listir, ekki síst ljóð, til
að næra og tjá ástina. Fjórða og síðasta
viðmiðið er um það hvernig ber að meta
siðvætt samfélag. Hann er sendur í ferða-
lag áður en hann kvænist, til að kynnast
ólíkum þjóðum og átta sig á mismunandi
„hellum" eða menningarheimum, kostum
þeirra og göllum, og hann er látinn lesa
Samfélagssáttmálann og kynnast þannig
nýjum hugmyndum Rousseaus um frelsi,
lýðræði og almannaheill. Að ferðalaginu
loknu er Emile talinn fullþroskaður, hann
8etur kvænst og leitað hamingjunnar.
Hann á að vera orðinn sjálfstæður bæði
vitsmunalega og siðferðislega og tilbúinn
að vinna að almannaheill (Bloom, 1979,
hls. 24-27). Emile leitar þó áfram til læri-
rr>eistara síns, sem ef til vill er fyrsta merk-
'ð um að ekki hafi allt tekist sem skyldi.
En hvernig á uppeldi Sophie að vera
háttað? í stuttu máli á Sophie að alast upp
a heimili foreldra sinna og búa sig undir
að verða góð eiginkona og móðir. Það þarf
ekki að ala hana upp af lærimeistara úti í
náttúrunni af því að hún á ekki að verða
samfélagsþegn sem tekur þátt í stjórnun
samfélagsins eða í opinberu lífi í þágu
almannaheilla. Hennar hlutverk er að
þjóna eiginmanni sínum og ala honum
börn. Hún á að læra að vera hæversk,
eftirtektarsöm, nákvæm og umfram allt
að hlýða og vera undirgefin eiginmanni
si'num og sýna honum ást og umhyggju.
Rousseau leggur áherslu á að litlar stúlkur
séu hrifnar af skrautmunum frá unga
aldri og þær vilji að aðrir telji þær fal-
legar. Líkamsrækt (e. body cultivation) er
mikilvæg að hans mati: „Fyrir karlmann-
inn er markmið (líkamsræktar) að þroska
styrkleika; hjá konum á að þroska það að
vera aðlaðandi (e. attractiveness)" (bls.
365). Frá útlitinu fer Rousseau síðan yfir
í siðferðið, og segir að í hegðun sé konan
þræll almenningsálitsins og varðandi trú-
mál eigi stúlkur að fylgja mæðrum sínum
og eiginkonur eiginmönnum sínum. Þar
sem konur eru ekki dómbærar eiga þær að
lúta yfirráðum feðra sinna og eiginmanna
eins og kirkjunnar (bls. 377). „Karlmaður-
inn segir hvað hann veit; konan það sem
henni finnst ánægjulegt. Hann þarf þekk-
ingu til að tala; hún þarf smekk (e. taste)"
(bls. 376). Hún átti ekki að fá menntun sem
skynsemisvera eða borgari því ef hjónin
væru of lík myndi hjónabandið ekki ganga.
Víða kemur fram í fimmta hluta bókar-
innar um Einile að sögumaður er hræddur
um að Sophie læri of mikið eða sætti sig
ekki við hlutskipti sitt. Það er því erfitt
að nota líkinguna um fræið og garðyrkju-
manninn um Sophie. „Eðlið" er skilgreint
afar þröngt, en ekki út frá þeim fjölmörgu