Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 119

Samskipti ungs fólks f fjölmenningarsamfélagi
1992; Levinsen, 2006). Á tímum einstak-
lingsvæðingar hafa hefðir fyrri tíma ekki
sama vægi og áður, en þó virðist sem fjöl-
skyldan sé ungu fólki á íslandi enn mjög
mikilvæg í mótun á skoðunum og við-
horfum (Gunnar Finnbogason o.fl., 2011).
Ungt fólk er ekki á sama hátt og áður
mótað eingöngu af meirihlutamenningu
viðkomandi samfélags, heldur verður
það einnig fyrir alþjóðlegum menningar-
áhrifum með ferðalögum og þó einkum
með fjölþjóðatengslum sínum á netinu
og í öðrum miðlum. I framangreindri við-
horfakönnum kemur fram að unga fólkið
er jákvætt gagnvart samskiptum við önn-
ur ungmenni með ólíkar skoðanir og því
finnst Iærdómsríkt að eiga vini af ólíkum
uppruna. Þannig má e.t.v. álykta að hin
fjölþjóðlegu og fjölmenningarlegu tengsl
þess í daglegu lífi og hinar hröðu sam-
félagsbreytingar hafi haft afgerandi áhrif
á sjálfsmynd þess og viðhorf. Hins vegar
benda niðurstöður nokkurra fullyrðinga
til fordóma hjá hluta svarenda og er mikil-
vægt að athuga nánar þann þátt.
Ungt fólk stendur stöðugt frammi fyrir
vali á gildum og viðhorfum. Það er ekki
sjálfgefið að gildi foreldranna verði ofan
á. Þetta gefur ungu fólki nýtt frelsi, en um
leið veldur það því óöryggi (Beck, 1992).
í grein Hjalta Jóns Sveinssonar og Rún-
ars Sigþórssonar (2012) er bent á hvernig
færslan úr grunnskóla yfir í framhalds-
skóla verði erfið tímamót fyrir ungmenni,
þar sem ákveðnu öryggi er kippt burt og
visst óöryggi tekur við um tíma. Þessum
tímamótum hefur lítill gaumur verið gef-
inn í rannsóknum og umræðu. Þær niður-
stöður viðhorfakönnunarinnar sem greint
hefur verið frá hér, að ungmennin óttist
meira að standast ekki kröfur skólans en
að verða óvinsæl eða að verða lögð í einelti
eru umhugsunarverðar. Viðhorf nemenda
til eineltis styðja frekar hinar félagsmann-
fræðilegu kenningar sem fjallað var um
hér í upphafi (Erling og Hwang, 2004).
Mikill meirihluti svarenda í könnuninni
telur þannig að sá sem er hafður útundan
og sá sem lagður er í einelti vegna útlits
eða klæðaburðar geti ekki kennt sjálfum
sér um það. Þá hljótum við að beina sjón-
um okkar að þeim sem stýra eineltinu, eða
hinni félagslegu umgjörð. Kenning Björk
(2000) um valdabaráttu hópa og aðstöðu-
læsi en ekki síður kenning Shuster (1999)
og Bliding (2004) um að einelti sé notað
sem útilokunartæki til að styrkja samstöðu
vinahóps eru gagnlegar til að rannsaka
nánar þetta samhengi. Hver eru skilyrðin
sem sett eru í félagamenningunni? Hver
fær að vera með? Sjálfsmynd einstaklings-
ins verður til í hinu félagslega samhengi
og þátttakan er forsenda í samskiptunum.
Hvernig fer fyrir þeim ungmennum sem
ekki fá að vera þátttakendur, eru útilokuð
frá félagamenningunni? Hvernig snertir
þetta tiltekna hópa í samfélaginu, svo sem
ungt fólk af erlendum uppruna? Corsaro
(1997) hefur bent á mikilvægi þess að
skoða þróun félagamenningar sem fari að
mismunandi reglum á ólíkum skeiðum
ævinnar og í ólíku félagslegu samhengi.
Það hlýtur að vera mikilvægt rannsóknar-
efni hvort félagsleg útilokun sé ein skýr-
ingin á óviðunandi stöðu erlendra nem-
enda í framhaldsskólanum. Spurningar
um valdastöðu hópa innan framhalds-
skólasamfélagsins og hvernig skólinn
geti stuðlað að jöfnuði í samræmi við lög
og reglur hljóta að verða nærgöngular. Af
117