Orð og tunga - 01.06.1997, Qupperneq 102

90
Orð og tunga
Ég minnist þess líka að hafa heyrt um mann fyrir norðan sem hafði sérstakt skrif-
borð fyrir Blöndal — ég held í sérherbergi — og leiðir það hugann að því næstum
trúarlega við orðabókina. Þá má nefna, að Halldór Laxness segir í „Minniskompu úr
Bæheimi og Slóvakíu“, að þar í landi sé ekki til nema eitt nothæft eintak íslenskrar
orðabókar, „nefnilega blöndal háskólabókasafnsins í Prag, og þángað verða menn að
fara í pílagrímsferð þurfi þeir að brjótast frammúr íslenskum texta" (Halldór Laxness
1955:8).
2. okt. 1924, á fimmtugsafmæli Sigfúsar, skrifar Amicus um hann í Morgunblaðið
og segir þar að hann hafi verið sæmdur doktorsnafnbót af heimspeki- og tungumáladeild
Háskóla Islands, m.a. með þeim rökstuðningi Sigurðar Nordals að orðabók hans verði
ómissandi handbók hverjum manni, íslenskum sem erlendum, er kynnast
vill íslenskri tungu og rita hana, og markar verulegt spor í rannsókn tung-
unnar. ... Bókin er veruleg frumheimild um íslenska tungu, ekki aðeins af
því, að til hennar hafa fjölmörg rit verið orðtekin í fyrsta sinn, heldur miklu
fremur fyrir þá sök, að hún hefir að geyma geysimörg orð af alþýðuvörum,
sem áður hafa ekki verið bókfest.
Amicus skrifar líka um verkið sem Sigfús sem aðalhöfundur og samverkamenn
hans hafi unnið:
En það er sama eðlis eins og hringurinn Draupnir, að það getur af sjer
níu hringa jafnhöfga níundu hverja nótt, og er vafasamt, hvert Island hefir
nokkru sinni hlotið veglegri gjöf. (Morgunblaðið 2. okt. 1924)
Alþýðublaðið boðaði útkomu fyrra hluta orðabókarinnar 24. ágúst 1922 og vakti
athygli á henni með eftirfarandi orðum: „Hafa þrír setjarar stöðugt unnið að henni
síðustu tvö árin í prentsmiðjunni Gutenberg. Bók þessi verður óefað einhver merkasta
og stærsta bókin sem prentuð hefir verið á Islandi" (3).
Þegar á árinu 1922 birtust umsagnir um orðabókina í erlendum ritum, bæði í
Politiken 30. nóv. eftir Johannes Brpndum-Nielsen, síðar prófessor og andstæðing
Islendinga í handritamálinu, og í Literarisches Zentralblatt 23. desember eftir íslands-
vininn Paul Herrmann.
Grein Brpndum-Nielsens heitir „Island og Danmark“ og þar segir hann þá sögu
að sænska utanríkisráðuneytið hafi átt í viðræðum við íslenskt „Faareavlskonsortium“
(sem gæti útlagst Sölufélag sauðfjárbænda) og fengið frá því nákvæma greinargerð upp
á margar fólíósíðurá íslensku sem kom ráðuneytinu í ólítinn vanda. Menn skildu ekkert
annað en fyrirsögnina og undirskriftina. Það var ekki annað til ráða í Stokkhólmi en
að leita til háskólabæjarins Uppsala þar sem bent var á fílólóg einn í yngri kantinum
sem hófst handa við þýðinguna. En jafnvel fyrir sænskan magister var nútímaíslenska
ekki neinn hversdagslestur og það liðu allmargir dagar við uppflettingar í gömlum
orðabókum o.s.frv. á lestrarsal Karólínu áður en verkinu lauk.
Þessi litla dæmisaga úr hversdagslífinu segir hann að lýsi hve illa hafi staðið með
hjálpargögn til þess að geta lesið nútímaíslensku þangað til orðabók Blöndals kom út.
Hann hrósar bókinni mjög, telur hana svo að segja tæmandi með tilliti til orðaforða, þar