Orð og tunga - 01.06.1997, Page 103

Svavar Sigmundsson: Viðtökur og áhrif
91
sem hann sé næstum ótrúlega mikill. Hann telur þýðingarnar góðar og það sé að þakka
fádæma þekkingu höfundarins á málnotkun í báðum málunum. Þá telur hann bókinni
mjög til gildis að hér sé fyrsta framburðarbókin um íslensku. Hann finnur helst að því
að stóru orðsgreinamar séu nokkurt vandamál og að þar sé hægt að benda á galla í
niðurröðun merkinganna, en hann telur að það sé ekki eins mikilvægt í tvímálaorðabók,
sem einkanlega sé ætlað að vera hagnýt orðabók.
Þá lætur Br0ndum-Nielsen í ljós þá ósk að bókin megi ryðja braut fyrir færeysk-
danska systurorðabók, sem sé bæði málfræðilegt og þjóðlegt skylduverkefni sem krefjist
skjótrar úrlausnar (Br0ndum-Nielsen 1922:5).
Paul Herrmann segir m.a. í grein sinni að orðabók Blöndals muni fyrst og fremst
eiga heima á skrifborðum (sbr. það sem Jón Helgason segir um bókina í grein í Fróni:
„en ekki er hún þeirra meðfæri sem kraftalitlir eru eða vinna við smá skrifborð" (Jón
Helgason 1943:118)). Paul segir að hún uppfylli ströngustu vísindalegar kröfur, jafnt
sem kröfur um hagnýti, og skírskoti einnig til annarra germanskra mála og orðsifja.
Þá nefnir hann líka að á nútímaíslensku sé engin föst réttritun til en fjórar aðalstefnur
séu uppi og segir að í orðabókinni hafi verið farið næst þeirri réttritun sem Björn M.
Ólsen hélt fram, og sem fullkomlega hafi rofið eldri hefð. Paul segir síðan að orðabók
Sigfúsar sé „stórvirki, sæmandi bókhneigðustu þjóð veraldar“ (Herrmann 1922:1001;
sbr. Öldin okkar 1950:205).
í febrúar 1923 skrifaði Magnus Olsen prófessor grein í norska Morgunblaðið um
norræna málfræði Ragnvalds Iversens, íslenska málfræði Valtýs Guðmundssonar og
orðabók Sigfúsar, þar sem hann kallar útgáfu hennar „einn mesta viðburð í norrænum
málvísindum“. Hann segir að hún sé bæði bókmenntaleg orðabók og mállýskuorðabók,
sem leiði menn að nýjum, auðugum brunnum í norrænum menningarrannsóknum og
ennfremur að hún hafi að geyma mikið safn orðasambanda úr talmáli og dæmi úr
bókmenntum sem veki sanna aðdáun á Blöndal fyrir fórnfúst starf og samviskusemi
í verki sínu. Magnus telur orðabókina hentuga hvað niðurskipan efnis varðar og
þýðingunni á dönsku sé í engu áfátt. Hún muni líka eiga eftir að reynast góð sem
hjálparmeðal eins og hann segir „for det praktiske livs mænd“ en nefnir ekki konur í því
sambandi. Magnus Olsen lýkur grein sinni á því að það sé hvatning á þessum tímum
að sjá hið glæsilega verk Blöndals þokast áfram (Olsen 1923).
í Ársriti Fræðafélagsins í Kaupmannahöfn 1923 er orðabókarinnar stuttlega getið,
og líklega ritar Bogi Th. Melsteð þá fregn sjálfur sem ritstjóri. Þar er lögð áhersla á
hversu orðmörg bókin sé, að í henni muni finnast flest þau orð sem notuð hafi verið
í íslenskri tungu síðan um 1800. Einnig er sagt að þýðingamar séu óvenju góðar og
nákvæmar (BogiTh. Melsteð 1923:148-149).
Finnur Jónsson ritdæmdi orðabókina í tímaritinu Arkivför nordiskfilologi 1923 og
nefnir m.a. hversu mikið efni sé í bókinni úr talmáli, þar á meðal mörg slanguryrði
og tökuorð úr mæltu máli sem merkt séu sem slík. Þýðingunum hrósar hann og telur
bæði Wiehe og Sigfús eiga það hrós skilið. Finnur telur það þó helst galla hvað
tökuorðum í dönsku sé gert hátt undir höfði, þau séu sett á undan dönsku orði, t.d.
sé orðið fríríki þýtt með ‘republik, fristat’ í þessari röð. Finnur telur verkið hreina
gullnámu fyrir norræna og germanska málfræðinga og höfundur hljóti miklar þakkir
þeirra og menntaðs almennings á Islandi sem áhuga hafi á íslensku nútíðarmáli og