Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 55

*
Að loknu þessu tímabili, með vinnuafköstum sem nægt
hefðu tíu manns alla ævina, tók hún loks til við það sem
hún allan tímann, já, líklega alit sitt líf hafði ætlað sér að
gera: Koma á fót skólum sem menntuðu hjúkrunarkonur.
Sjálf gat hún ekki stýrt skólahaldinu, til þess var hún of
veikburða og útslitin og líka upptekin af öðrum stórum
verkefnum. En í samvinnu við dugandi lækni á St. Thom-
asarspítalanum í Lundúnum og röggsama forstöðukonu,
frú Wardroper, stofnsetti hún skóla. Markmiðið var að þær
hjúkrunarkonur sem numið hefðu við Nightingaleskólann
gætu síðan farið víðsvegar um England og komið á fót
öðrum hjúkrunarskólum.
En hlutirnir gengu ekki hratt fyrir sig á þessu sviði frekar
en öðrum. Átök á milli þess gamla og nýja voru ekki minni
þar en annars staðar. Florence gat ekki einu sinni fengið
að sitja í stjórn skólans enda þótt Nightingale sjóðurinn
hefði verið stofnaður henni til heiðurs. Það var vegna þess
að hún var bara kona! En enginn þurfti að fara í grafgötur
um hver hefði tögl og hagldir í skólastarfinu og taumhald á
öllu. Florence mótaði ný viðhorf og svo að segja lyfti
hjúkruninni frá því að vera minna en einskis virt í vel metna
og virta starfsgrein. Nemendurnir voru sérstaklega valdir af
henni og í skólanum ríkti járnagi.
Árið 1859 hafði Florence skrifað hina kunnu bók sína
„Handbók í hjúkrun, hvað hún er og hvað ekki” (Notes on
Nursing - what it is - and what it is not). Þetta er ekki
kennslubók heldur leiðbeiningarit fyrir þá sem annast
sjúka.
Hjúkrun er hárnákvæm list sem verður að lærast; að
vera sjálfur frískur en verða samt að setja sig í spor þess
sem er veikur, það er vandinn.
Florence vissi svo sannarlega hvað það er að vera veik.
„Sjúklingur á við andstæðing að etja. Hann berst
innilokaður við ótta og öryggisleysi, von og ístöðuleysi, og
allan tímann verður að styðja hann í þeirrri baráttu."
Florence Nightingale hefur ritað ótölulegar leiðbeiningar
og greinar um gildi hreinlætis, mataræðis, loftræstingar,
sjúkrahúsabygginga og skipulags heilbrigðismála. Henni er
það gefið að sjá ævinlega kjarna hvers máls og uppistöðu-
þætti og oftast á undan sinni samtíð. En hún vanmetur
ekki smáatriði sem einnig skipta miklu máli.
„Verið varkár með að hella ekki kaffi niður á undirskál-
ina. Það þarf svo lítið til að sjúklingur missi matarlyst."
Hávaði og óþefur gengur nærri sjúku fólki. Þetta var á
þeim árum þegar krínólín voru í tísku og Florence sagði
þeim stríð á hendur vegna grindanna sem konurnar þöndu
pilsin út með.
Það var engu líkara en vera dag og nótt truflaður af
brakandi körfustólum. Ég skil vel einn vina minna sem
sagði að hann vildi „heldur að sér væri hjúkrað af körlum,
því að þeir geta þó að minnsta kosti gengið hljóðlega um.
Það þarf góða heilsu til að þola hjúkrun kvenna!" Svo krín-
ólínin urðu að víkja.
Florence Nightingale hefur ekki fundið hjúkrunina upp.
En hún hefur mótað og grundvallað nútíma hjúkrun, sem
byggir á þekkingu, menntun,- siðgæði - og góðvild og
virðingu fyrir sérhverjum mannlegum einstaklingi.
Hjúkrunin átti að vera starf sem væri metið til mann-
sæmandi launa og að nemar hefðu laun á námstíma.
Einnig að kjör stéttarinnar væru þannig að við starfslok
fengju hjúkrunarkonur lífeyri og byggju við fjárhagslegt
öryggi á sínum efri árum.
Hjúkrun átti ekki að vera góðgerðastarfsemi sem ein-
göngu efnakonur hefðu tök á að sinna og sjúkir stimplaðir
fátæklingar. Af þeim stimpli einum og sér næði enginn
heilsu.
Florence fylgdist með hjúkrunarnemunum í öllu sem
gert var, hvatti þá og styrkti, sagði þeim til syndanna og lét
þá fara sem ekki stóðu sig. Hún þreyttist aldrei á að tala
við þá og var aldrei of uppgefin til að skrifa bréf. Þau
enduðu gjarnan eitthvað á þessa leið: „Ef ég get gert eitt-
hvert gagn, mundu þá eftir mér.” Einkum þrír nemanna
urðu uppáhald hennar, það voru „Perlan”, „Dýrgripurinn”
og „Guðsbarnið”.
Finar ungar konur og vinir mínir til æviloka.
Skólinn var kröfuharður og nemendurnir bjuggu við
strangan aga allan sólarhringinn. En öðru hverju áttu þeir
fríhelgi. Þá voru þeir boðnir heim til Florence til þess sem
hún kallaði „frá laugardegi til mánudags í rúminu heim-
sókn”. Þá áttu stúlkurnar að láta sér líða vel og slaka á.
Frá morgni til kvölds var stjanað við þær, borinn fram
góður matur og þær umvafðar blómum, bókum og tónlist.
Að heimsókn lokinni voru þær, úthvíldar og glaðar í bragði,
kvaddar hlýjum orðum og þeim ekið til baka í hestvagni
sveipaðar ábreiðum og með hitaflöskur. Eftir ársdvöl á
skólanum dreifðust hjúkrunarkonurnar til starfa á sjúkra-
húsum í ýmsum borgum bæði innanlands og utan. Þær
voru dugandi og hreyknar af starfi sínu. Hjúkrun var orðið
virðingarheiti.
En við máttum ekki blekkja okkur með því að eitthvað
sem máli skipti hefði áunnist í starfsgreininni fyrr en búið
væri að skipuleggja hjúkrun þeirra sem voru bláfátækir og
voru á fátækraheimilunum og hjúkrun í heimahúsum og
fræðsla Ijósmæðra komin í gott horf. Verkefnin voru sem
sagt í biðröðum.
*
Ekki mátti halda að einhverju væri lokið. Þetta viðhorf
var dæmigert fyrir Florence. Hennar markmið voru svo
háleit að hún unni sér aldrei hvíldar.
En óháð því hvað henni sjálfri fannst þá varð öllum
umhverfis hana æ betur Ijóst hver hún var og hvers hún
var megnug. Frægðin og virðingin fór ofar landamærum
55
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 74. árg. 1998